Urtarrilaren 24
Urtarrilaren 24a gregoriotar egutegiaren urteko hogeita laugarren eguna da. 341 egun falta dira urtea amaitzeko, 342 egun bisurteetan.
|
|
|
Gertaerak
Euskal Herria
- 1942 – Jesus Larrañaga Txurruka Goierri buruzagi komunista fusilatu zuen Erregimen frankistak.
- 1975 – Guardia Zibilak Mikel Gardoki Azpiroz etakidea hil zuen Astigarragan.
- 1978 – Guardia Zibilak Efrén Torres Abrisketa Barakaldoko bizilaguna hil zuen errepide-kontrol batean, Arrigorriagan.
Mundua
- 1969 – Salbuespen egoera ezarri zuten Madrilgo unibertsitatean, 300 ikasle baino gehiago atxilotuz.
- 1977 – Madrilgo Atocha kalean 5 abokatu laboralista hil zituzten eskuin muturreko kideek.
- 2008 – Romano Prodi Italiako lehen ministroak dimisioa aurkeztu zuen.
- 2009 – 160 Km/h-ko haize-boladak eragin zituen zikloi batek Euskal Herrian kalteak sortu zituen. Espainia eta Frantzia hogei hildakotik gora eragin zituen.
- 2010 – Haitiko lurrikarak 111.500 hildako eta 194.000 zauritu utzi zituen gutxienez.
- 2011 – Moskuko aireportu nagusian egindako atentatu suizida batean, 35 hildako eta ehundik gora zauritu izan ziren.
Arte eta kultura
Euskal Herria
Mundua
- 1968 – Firecreek ("Firecreekeko maltzurrak") filma estreinatu zen, Philip Leacock eta John Mantleyk zuzendu eta James Stewart eta Henry Fonda aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia
Euskal Herria
Mundua
- 1984 – Lehenengo Apple Macintosh ordenagailua merkaturatu zen.
Kirolak
Euskal Herria
Mundua
Jaiotzak
Euskal Herria
- 1744 – Migel Lardizabal Uribe, euskaldun jatorriko historialari, politikari eta idazle monarkiazalea, Tepetitla de Lardizábalen (h. 1823).
- 1786 – Jose Ignazio Larramendi, euskal herritar musikaria (h. 1855).
- 1847 – Alfonso Maria Zabala, euskal idazlea (h. 1919).
- 1856 – Alberto Palacio, lapurtar ingeniaria eta arkitektoa, Bizkaiko Zubiaren disenatzailea (h. 1939).
- 1882 – Jose Maritorena, nafar bertsolaria (h. 1953).
- 1893 – Elisa Uritz, nafar andereño, pedagogo eta ekintzailea (h. 1979).
- 1911 – Alfonso Rodríguez Aldabe, nafar diplomazialari eta intelektuala (h. 2008).
- 1917 – Bixente Barandiaran, euskal idazlea (h. 2003).
- 1920 – Paul Guilsou, euskal idazle eta itzultzailea (h. 1993).
- 1923 – Javier Azagra, nafar apaiza, Cartagenako apezpikua (h. 2014).
- 1934 – Enrique Areiltza Txurruka, Mutrikuko kondea eta espainiar enpresaria, Getxon (h. 2019).
- 1938 – Joakin Madurga, nafar apaiz, irakasle eta musikaria (h. 2017).
- 1941 – Miren Koruko Gonzalez Galarraga, gipuzkoar irakaslea, ikastolen sustatzailea eta Elkarriko kidea.
- 1943 – Patxi Astibia, nafar aizkolari ohia.
- 1944 - Valentin Redín Flamarique, nafar aktore, antzerkigile eta antzerki-zuzendaria (h. 2010).
- 1946 – Juan José Txoperena, Txoperena I.a, nafar pilotari ohia.
- 1948 – Javier Ortiz, donostiar kazetaria (h. 2009).
- 1955 – Juan Luis Lorda, nafar teologoa.
- 1957 –
- Jose Luis Bilbao, bizkaitar politikaria, Bizkaiko Foru Aldundiko diputatu nagusi ohia.
- Gentz del Valle, bizkaitar artista, irakaslea eta femnista.
- 1961 – Beatriz Arzamendi, gipuzkoar musikagilea.
- 1965 – Ana Ollo, nafar kazetaria, Nafarroako Gobernuko bozeramailea eta Herritarrekiko eta Erakundeekiko Harremanetako sailburua.
- 1975 – Erdoitza Goikoetxea, bizkaitar belar hockey jokalari ohia.
- 1976 – Iñaki Lafuente, bizkaitar futbolari ohia.
- 1978 – Antonio Berasategi, arabar txirrindulari ohia.
- 1979 – Juantxo Elia, nafar futbolaria.
- 1980 – Yahaira Aguirre, bizkaitar judoka.
- 1982 – Aitor Hernández, bizkaitar txirrindularia.
- 1994 – Miguel Díaz Montes, nafar futbolaria.
- 1995 –
- Yeray Álvarez, bizkaitar futbolaria.
- Garazi Murua, bizkaitar futbolaria.
- German Urteaga, gipuzkoar psikologo, entrenatzaile pertsonal, bertsolari eta trans aktibista.
Mundua
- K. o. 76 – Hadriano, erromatar enperadorea.
- 1444 – Galeazzo Maria Sforza, italiar aristokrata (h. 1476).
- 1547 – Joana Habsburgo-Jagellon, Austriako artxidukesa (h. 1578).
- 1670 – William Congreve, ingeles idazlea (h. 1729).
- 1679 – Christian Wolff, alemaniar filosofoa (h. 1754).
- 1705 – Farinelli, italiar abeslaria (h. 1782).
- 1712 – Frederiko II.a Handia, Prusiako erregea eta Brandenburgeko hauteslea (h. 1786).
- 1732 – Pierre Augustin Caron de Beaumarchais, frantziar idazle, musikari eta enpresagizona (h. 1799).
- 1746 – Gustavo III.a Suediakoa, Suediako erregea (h. 1792).
- 1776 – Ernst Hoffmann, alemaniar idazle eta musikaria (h. 1822).
- 1778 – Karlos Fernando Artoiskoa, Berryko dukea, Karlos X.a Frantziakoaren semea (h. 1820).
- 1780 – William Henry Fitton, irlandar geologoa (h. 1861).
- 1781 – Louis-Mathieu Molé, frantziar politikaria, Frantziako 18. lehen ministroa (h. 1855).
- 1820 – Anthony W. Gardiner, Liberiako presidentea (h. 1885).
- 1840 – Diodata Saluzzo Roero, italiar idazlea (j. 1774).
- 1847 – Radomir Putnik, serbiar jenarala (h. 1917).
- 1848 – Vasili Surikov, errusiar margolaria (h. 1916).
- 1850 – Hermann Ebbinghaus, alemaniar psikologoa (h. 1909).
- 1854 – Paul Natorp, alemaniar filosofoa (h. 1924).
- 1858 – Constance Naden, ingeles idazle, poeta eta filosofoa (h. 1889).
- 1862 – Edith Wharton, estatubatuar idazle eta diseinatzailea (h. 1937).
- 1864 – Marguerite Durand, frantziar kazetari, aktore, politikari eta feminista, La Fronde egunkariaren sortzailea (h. 1936).
- 1872 – Morris Travers, britainiar kimikaria (h. 1961).
- 1886 – Henry King, estatubatuar zinema zuzendaria (h. 1982).
- 1888 – Vicki Baum, estatubatuar eleberrigilea (h. 1960).
- 1891 – Walter Model, Alemaniako landa mariskala izan zen Bigarren Mundu Gerran (h. 1945).
- 1892 – Ksenia Boguslavskaia, errusiar abangoardiako artista, poeta eta barne diseinatzailea (h. 1972).
- 1893 – Viktor Borisovitx Shklovsky, errusiar idazle eta literatura-kritikaria, errusiar formalismoaren aitzindari nagusietako bat (h. 1984).
- 1901 – Mikhail Romm, sobietar zinemagilea (h. 1971).
- 1902 – Heinosuke Gosho, japoniar zinemagilea (h. 1981).
- 1907 –
- Maurice Couve de Murville, Frantziako 81. lehen ministroa (h. 1999).
- Ismail Nasiruddin Terengganukoa, Terengganuko sultan eta Malaysiako erregea (h. 1979).
- 1911 – René Barjavel, frantziar idazlea, zientzia fikzioaren maisutzat hartua (h. 1985).
- 1913 – Norman Dello Joio, estatubatuar musikagilea (h. 2008).
- 1915 – Robert Motherwell, estatubatuar margolaria, espresionismo abstraktuaren sortzaileetako bat (h. 1991).
- 1916 – Rafael Caldera, Venezuelako presidentea (h. 2009).
- 1917 – Ernest Borgnine, estatubatuar aktorea (h. 2012).
- 1919 – Juan Eduardo Zúñiga, espainiar idazlea, eslavista, lusista, literatura-kritikaria eta itzultzailea (h. 2020).
- 1925 – Maria Tallchief, estatubatuar dantzaria (h. 2013).
- 1928 –
- Desmond Morris, ingeles zoologo eta etologoa.
- Michel Serrault, frantziar antzezlea (h. 2007).
- Perla Santalla, argentinar aktorea (h. 2023).
- 1930 –
- John Romita Sr., estatubatuar komikigilea (h. 2023).
- Manuel Vázquez, espainiar komikigilea, Francisco Ibáñezekin batera Espainian eragin gehien izan duenetakoa (h. 1995).
- 1931 – Lars Hörmander, suediar matematikaria (h. 2012).
- 1932 – Éliane Radigue, frantziar artista eta musika konpositorea.
- 1933 – Nico Fidenco, italiar kantautorea (h. 2022).
- 1936 – Serge Bourdoncle, frantziar futbolaria eta entrenatzailea (h. 2020).
- 1939 – Joseph Vilsmaier, alemaniar zinema zuzendaria (h. 2020).
- 1940 – Joachim Gauck, Alemaniako presidente ohia.
- 1941 –
- Alain Colmerauer, frantziar informatikaria, Prolog programazio-lengoaiaren sortzailea (h. 2017).
- Neil Diamond, estatubatuar kantaria eta musikagilea.
- Daniel Shechtman, israeldar kimikaria, 2011ko Kimikako Nobel Saria.
- 1942 – Ana Kiro, galiziar abeslaria (h. 2010).
- 1943 – Sharon Tate, estatubatuar aktore eta modeloa (h. 1969).
- 1945 – John Garamendi, euskaldun jatorriko estatubatuar politikaria, Kaliforniako gobernadoreorde ohia.
- 1947 –
- Víctor Heredia, argentinar abeslaria.
- Michio Kaku, estatubatuar fisikari eta dibulgatzailea.
- Mercedes Sampietro, espainiar zinema eta antzerkiko aktorea.
- Warren Zevon, estatubatuar rock abeslari, abestigile eta musikagilea (h. 2003)
- 1949 – John Belushi, estatubatuar aktore, umorista eta musikaria eta The Blues Brothers taldearen sortzaileetako bat (h. 1982).
- 1950 –
- Daniel Auteuil, zinema eta antzerkiko frantziar aktorea.
- Matilde Fernández, espainiar politikaria eta psikologoa.
- 1953 – Moon Jae-in, Hego Koreako presidentea.
- 1956 – Lounès Matoub, kabiliar poeta eta egile abeslaria (h. 1998).
- 1957 –
- Mark Eaton, estatubatuar saskibaloi-jokalaria (h. 2021).
- Adrian Edmondson, ingeles aktore, idazle, musikari eta umorista.
- 1961 –
- Guido Buchwald, alemaniar futbolari ohia.
- Nastassja Kinski, alemaniar aktorea.
- 1962 – Antonina Ordina, sobietar-suediar iraupen-eskiatzailea ohia.
- 1965 – Andreu Buenafuente, kataluniar umorista, aurkezle eta ekoizlea.
- 1966 – Karin Viard, frantziar aktorea.
- 1968 –
- Fernando Escartín, espainiar txirrindulari ohia.
- Mary Lou Retton, estatubatuar gimnasta artistiko ohia, AEBetako gimnastikaren historiako gimnasta onenetakoa.
- 1970 – Maria Naredo Molero, espainiar legelaria eta ikertzailea, giza eskubideetan eta generoan espezializatua.
- 1978 –
- Veerle Baetens, flandriar aktore eta abeslaria.
- Tomokazu Myojin, japoniar futbolaria.
- Kristen Schaal, estatubatuar aktorea.
- 1979 – Tatyana Ali, estatubatuar aktore eta abeslaria.
- 1984 – Belén Cuesta, andaluziar aktorea.
- 1986 – Mischa Barton, ingeles aktorea.
- 1987 –
- Sofía Gala, argentinar aktorea.
- Luis Alberto Suárez, uruguaitar futbolaria.
- 1989 – Asano Nagasato, japoniar futbolari ohia.
- 1991 – Anne Armstrong, estatubatuar saskibaloi-jokalaria.
- 1992 – Marko Dmitrović, serbiar futbolaria.
- 1995 – Nacho Vidal Miralles, espainiar futbolaria.
Heriotzak
Euskal Herria
- 1876 – Joaquín Elio, nafar militarra, Pauen (j. 1806).
- 1928 – Pillipa Zugatzaga, zornotzar jesulagun eta idazlea (j. 1866).
- 1944 – Bernardo Gabiola Lazpita, bizkaitar organo-irakasle eta musikagilea, Madrilen (j. 1880).
- 1945 – Leandro Nagore, Unión Patrióticako nafar politikaria eta Iruñeko alkatea (j. 1877).
- 1963 – Valentin Zubiaurre Agirrezabal, bizkaitar margolaria, Madrilen (j. 1879).
- 1966 – Luis Izeta, Athleticeko bizkaitar futbolaria (j. 1890).
- 1976 – Juan José Pradera, gipuzkoar kazetari eta diplomazialaria, Las Palmas Kanaria Handikoan (j. 1914).
- 1985 – Dalmacio Langarika, bizkaitar txirrindularia (j. 1919).
- 2021 – Mentxu Alkorta, gipuzkoar dantzari profesionala eta trikikilaria (j. 1947).
Mundua
- K. o. 41ean, soldaduek Kaligula, Erromako hirugarren enperadorea, hil zuten.
- 817 – Eztebe IV.a, Aita santua.
- 1125 – David IV.a Georgiakoa, Georgiakoa erregea (j. 1073).
- 1595 – Fernando II.a Austriakoa, Austria Aurrekoko artxiduke eta Tirolgo konde inperiala (j. 1529).
- 1611 – Mateo Burgos, gaztelar elizgizona, Iruñeko apezpikua.
- 1791 – Étienne Maurice Falconet, frantziar eskultorea (j. 1716).
- 1851 – Gaspare Spontini, italiar musikagilea eta biolinista (j. 1774).
- 1852 – Ján Kollár, eslovakiar olerkari, arkeologo, zientzialari, politikari eta paneslavismoaren ideologoa (j. 1793).
- 1865 – Stephen Allen Benson, Liberiako presidentea (j. 1816).
- 1874 – Regina Wauters, belgikar enpresaburu eta garagardogilea (j. 1795).
- 1877 – Johann Christian Poggendorff, alemaniar fisikaria (j. 1796).
- 1878 – Pieter Bleeker, herbeheretar mediku eta zoologoa (j. 1819).
- 1880 – Alexandre Baudrimont, frantziar kimikari, hizkuntzalari eta etnografoa (j. 1806).
- 1883 – Carl Skånberg, suediar margolaria (j. 1850).
- 1896 – Pierre Gustave Brunet, frantziar bibliografo eta ediziogilea (j. 1805).
- 1905 – Giovanni Battista Ceschi a Santa Croce, Maltako Ordenako 74. Printze eta Maisu Nagusia (j. 1827)).
- 1914 – David Gill, britainiar astronomoa (j. 1843).
- 1915 – Arthur Auwers, alemaniar astronomoa (j. 1838).
- 1919 – Ismail Qemali, lehenbiziko Albaniako presidente eta lehen ministroa (j. 1844).
- 1920 – Amedeo Modigliani, italiar margolari eta eskultorea (j. 1884).
- 1921 – Susan Jane Cunningham, Swarthmore College sortzen eta garatzen lagundu zuen estatubatuar matematikaria (j. 1842).
- 1924 –
- Maria-Adelaida Luxenburgokoa, Luxenburgoko dukesa-handia (j. 1894).
- Mikhail Rodzianko, errusiar politikari liberal-kontserbakorra (j. 1859).
- 1947 – Felix Timmermans, flandriar eleberrigilea (j. 1886).
- 1962 – André Lhote, frantziar margolari kubista (j. 1885).
- 1965 – Winston Churchill, Erresuma Batuko lehen ministroa (j. 1874).
- 1967 – Oliverio Girondo, argentinar poeta (j. 1891).
- 1978 –
- Herta Oberheuser, naziekin bat egin zuen alemaniar dermatologoa (j. 1911).
- Georges Speicher, frantziar txirrindularia (j. 1907).
- 1979 – Johannes de Klerk, Hegoafrikako jarduneko presidentea (j. 1903).
- 1981 – Martha Betz Shapley, estatubatuar astronomoa, izar bitar eklipsatzaileei buruzko ikerketarengatik ezaguna (j. 1890).
- 1982 – Alfredo Ovando Candía, Boliviako presidente eta diktadorea (j. 1918).
- 1983 – George Cukor, estatubatuar zinema zuzendaria (j. 1899).
- 1989 –
- Ted Bundy, estatubatuar serieko hiltzailea (j. 1946).
- Saxa Putria, ukrainar artista (j. 1977).
- 1997 – Suzy Vernon, frantziar aktorea (j. 1901).
- 2000 – Florencia Pérez Padilla, Rosario, sevillar flamenko-dantzaria, aktorea, enpresaburua eta irakaslea (j. 1918).
- 2003 – Gianni Agnelli, italiar enpresaburua eta Fiat enpresaren akziodun nagusia (j. 1921).
- 2004 – Leônidas da Silva, brasildar futbolaria (j. 1913).
- 2006 –
- Chris Penn, estatubatuar aktorea (j. 1965).
- Schafik Handal, salvadortar politikaria, El Salvadorreko ezkerreko lider garrantzitsua (j. 1930).
- 2012 – Theo Angelopoulos, greziar zinema zuzendaria, ekoizlea eta gidoigilea (j. 1935).
- 2016 – Marvin Minsky, estatubatuar zientzialaria, adimen artifizialaren aitatzat hartua (j. 1927).
- 2019 – Fernando Sebastián Aguilar, espainiako artzapezpikua, Iruñeko artzapezpiku eta Tuterako apezpikua (j. 1929).
- 2020 – Rob Rensenbrink, herbeheretar futbolaria (j. 1947).
- 2022 –
- John Arrillaga, estatubatuar enpresaburua, Silicon Valleyko lur-jaberik nagusienetariko bat (j. 1937).
- Szilveszter Csollány, hungariar gimnasta (j. 1970).
- 2023 – B. V. Doshi, indiar arkitektoa (j. 1927).
- 2024 –
- Carl Andre, estatubatuar eskultorea (j. 1935).
- Navarre Scott Momaday, Kiowa nazioko estatubatuar idazlea, Pulitzer sariduna (j. 1934).
Jaiak eta urteurrenak
- Sehaska egutegiko izendegia: Antxiko eta Latsari/Laxari.
- Hezkuntzaren Nazioarteko Eguna
Kanpo estekak
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q2278
Multimedia: 24 January / Q2278
| Urteko hilak | ||
|---|---|---|
| Urtarrila • Otsaila • Martxoa • Apirila • Maiatza • Ekaina • Uztaila • Abuztua • Iraila • Urria • Azaroa • Abendua | ||
