Urtarrilaren 2
Urtarrilen 2a gregoriotar egutegiaren urteko bigarren eguna da. 363 egun falta dira urtea amaitzeko, 364 egun bisurteetan.
|
|
|
Gertaerak
Euskal Herria
- 1979 – ETAk, Jose Maria Herrera Hernandez ejerzitoko komandantea erail zuen Donostian, eta Francisco Berlanga Robles polizia armatuko kidea Iruñean.
- 1982 – Berastegin Alegiako Pablo Garaialde Jauregizabal taxilaria hilda agertu zen. Hilketa Triple Ak bere gain hartu zuen.
- 1999 – Juan Jose Ibarretxe politikari jeltzalea Lehendakari izendatu zuten.
- 2012 – Kutxak, BBKk eta Vital Kutxak bat egin ondoren, Kutxabank merkaturatu zen.
Mundua
- 1492 – Errege-erregina Katolikoek Boabdil garaitu eta Granadako Erresuma behin-behinekoz konkistatu zuten.
- 1762 – Ingalaterrak gerra deklaratu zion Espainiari Zazpi Urteko Gerraren barruan. Gerra 1756tik Frantzia eta Ingalaterra artean ari zen ematen.
- 1886 – Frantziak Madagaskarren kontrola hartu zuen, 1960 arte luzatuko zena.
- 1896 – Jameson Raid: Transvaal Errepublikak britainiarren aurka egindako erasoari amaiera eman zitzaion.
- 1921 – Santa Isabel ontzia Galiziako Vilagarcia de Arousa herrian hondoratu zen. 244 hildako egon ziren.
- 1942 – Bigarren Mundu Gerra: Armada japoniarrak Manila hartu zuen.
- 1963 – Ap Baceko gudu garrantzitsua irabazi zuen Hego Vietnamgo Askapenerako Nazio Fronteak (edo Viet Congek) AEBetako eta Hego Vietnamgo armaden aurka.
- 2006 – Bost hildako Alemanian, izotz pista bat behera etorri eta gero.
- 2007 – Indonesian Adam Air konpainiako hegazkin bat itsasora erori eta gero, 103 hildako izan ziren.
- 2011 – 2011ko Espainiako Tabakoaren Aurkako Legea indarrean sartu zen.
Arte eta kultura
Euskal Herria
Mundua
- 1950 – AEBetan The Third Man filma estreinatu zen.
Zientzia eta teknologia
Euskal Herria
Mundua
- 1839 – Louis Daguerrek Ilargiaren lehenengo argazkia atera zuen, Frantziatik.
- 1959- Luna 1 espaziontziak ilargiaren gaineko lehenengo hegaldia burutu zuen.
Kirolak
Euskal Herria
- 1997 – Miguel Indurain txirrindulariak profesional moduan bizikleta utzi zuen.
Mundua
Jaiotzak
Euskal Herria
- 876 – Tota Aznar, Iruñeko erregina (h. 958).
- 1664 – Pierre Urte, lapurtar idazlea (h. 1725/1730).
- 1756 – Manuel Quintano, arabar apaiz eta ardogilea (h. 1818).
- 1789 – Manuel Sagasti, euskal herritar musikaria (h. 1818).
- 1846 – Jose Maria Ezpeleta Samaniego, nafar aristokrata (h. 1919).
- 1884 – María Consuelo Cuñado, euskal moja karmeldarra (h. 1936).
- 1885 – José María Otamendi, gipuzkoar ingeniaria (h. 1959).
- 1888 – Ignacio Rotaetxe, euskal ingeniari eta politikari abertzale eta jeltzalea (h. 1951).
- 1920 – Vicente Palacio, bizkaitar historialaria (h. 2013).
- 1924 – Boni Fernandez, bilbotar txistularia (h. 2009).
- 1928 – Antonio Sorarrain, gipuzkoar elizgizona eta idazlea (h. 2011).
- 1934 – Jesus Uribe, gipuzkoar futbolaria (h. 2005).
- 1941 – Nikolas Zendoia, gipuzkoar bertsolaria eta idazlea.
- 1942 – Jesús Glaria, nafar futbolaria (h. 1978).
- 1954 – Enrique Martín de Marcos, nafar ginekologo eta politikaria, Nafarroako Alderdi Popularreko presidente ohia, Madrilen.
- 1955 – Pantxika Urruti, pastoraletako errejenta eta Buhamiak taldeko kantaria.
- 1959 – Filgi Claverie, Euskal Kultur Erakundeko sortzaile, diruzain eta lehendakariordea.
- 1960 – Josu Pardo, PSNko poltikaria.
- 1963 – Eloy Velasco, bizkaitar epailea.
- 1967 – Ángel Alonso, gipuzkoar zinema zuzendaria.
- 1970 – Crescencio Cuéllar, nafar futbolari ohia.
- 1971 – Estefano Izagirre, gipuzkoar futbolari ohia.
- 1982 – Asier Muniain, gipuzkoar surflaria.
- 1984 – Nerea Alias, gipuzkoar aurkezlea.
- 1985 – Olatz Ganboa, bizkaitar aktorea.
- 1988 – Jon Pardo, nafar txirridularia.
- 1990 – Jon Altamira, bizkaitar futbolaria.
- 1992 – Dorleta Eskamendi, gipuzkoar txirrindularia.
- 1997 – Gorka Garai, bizkaitar futbolaria.
- 1998 – Miren Bartolome, nafar atleta, pertika jauzian aditua.
- 2002 –
- Xabier Irurita, nafar futbolaria.
- Leire Vargas, bizkaitar bertsolaria, idazlea eta itzultzailea.
- 2005 - Jone Amezaga, bizkaitar futbolaria.
Mundua
- 1403 – Basilios Bessarion, bizantziar filosofoa eta erlijiosoa eta Iruñeko apezpikua (h. 1472).
- 1462 – Piero di Cosimo, italiar pintorea (h. 1521).
- 1547 – Giovanni Luigi Fieschi, Lavagnako kondea, genovar noblea (j. c. 1522).
- 1642 – Mehmed IV.a, Otomandar Inperioko sultana (h. 1693).
- 1727 – James Wolfe, britainiar militarra (h. 1759).
- 1735 – Jules-Basile Ferron de La Ferronnays, frantziar apaiz katolikoa, Baionako apezpikua izandakoa (h. 1999).
- 1752 – Philip Freneau, estatubatuar olerkaria eta kazetaria (h. 1832).
- 1777 – Christian Daniel Rauch, alemaniar eskultorea (h. 1857).
- 1783 – Christoffer Wilhelm Eckersberg, daniar margolari klasizista, danierako pinturaren aita izendatua (h. 1853).
- 1822 – Rudolf Clausius, alemaniar fisikaria (h. 1888).
- 1834 –
- Karl Friedrich Louis Dobermann, Doberman Pinscher txakur arrazaren lehen hazlea (h. 1894).
- Vasili Perov, errusiar margolaria (h. 1882).
- 1835 – Carl Friedrich Wilhelm Claus, alemaniar zoologoa (h. 1899).
- 1837 – Mili Alekseievitx Balakirev, errusiar musikagilea (h. 1910).
- 1860 – Isidoro Acevedo, asturiar komunista (h. 1952).
- 1870 – Ernst Barlach, alemaniar eskultorea, margolaria eta idazlea (h. 1938).
- 1873 – Teresa Lisieuxekoa, frantziar lekaimea, Eliza Katolikoak santu izendatua (h. 1897).
- 1877 – Ricciotto Canudo, italiar zinema kritikaria (h. 1923).
- 1886 – Apsley Cherry-Garrard, Antartikako esploratzaile ingelesa, Terra Nova espedizioan bizirik atera zena (h. 1959).
- 1889 – Pilar Salvo Giménez, espainiar maistra errepublikanoa (h. 1936).
- 1891 – Giovanni Michelucci, italiar arkitekto, urbanista eta diseinatzailea (h. 1990).
- 1895 – Folke Bernadotte, suediar diplomazialaria (h. 1948).
- 1896 – Dziga Vertov, sobietar zinema zuzendari, operatzaile eta dokumentalista (h. 1954).
- 1898 – Giuseppe Enrici, italiar txirrindularia (h. 1968).
- 1900 – Leslie Peltier, estatubatuar astronomoa (h. 1980).
- 1903 – Kane Tanaka, 119 urte eta 107 egun bizi izandako japoniarra, heriotza momentuan munduan bizirik irauten zuen pertsona zaharrena (h. 2022).
- 1905 –
- Michael Tippett, britainiar musikagilea (h. 1998).
- Luigi Zampa, italiar zinema zuzendaria (h. 1991).
- 1909 –
- Barry Morris Goldwater, estatubatuar politikaria (h. 1998).
- Tewhida Ben Sheikh, Afrikako iparraldean medikua izatea lortu zuen lehen emakume musulman modernoa (h. 2010).
- 1912 – Giulio Einaudi, italiar liburu-argitaratzailea (h. 1999).
- 1914 – Kenny Clarke, estatubatuar perkusionista (h. 1985).
- 1918 –
- María Luisa Cresta de Leguizamón, argentinar idazlea eta irakaslea (h. 2008).
- Gudrun Zapf von Hesse, alemaniar tipografiagile, kaligrafiagile eta liburugilea (h. 2019).
- 1920 –
- Isaac Asimov, errusiar jatorriko estatubatuar idazle eta biokimikaria, zientzia fikzio eta zientzia dibulgazioan autore arrakastatsua (h. 1992).
- Nobuyuki Kato, japoniar futbolaria.
- 1923 – Cathal Goulding, irlandar abertzalea izan zen. Irlandako mugimendu independentistaren buruzagietako bat (h. 1998).
- 1931 – Toshiki Kaifu, Japoniako Lehen Ministroa (h. 2022).
- 1932 – Hugo Argüelles, mexikar idazle eta antzerkigilea (h. 2003).
- 1934 –
- Víctor García de la Concha, espainiar filologoa.
- Suzuko Tamura, Ainhoa, japoniar hizkuntzalari eta euskalaria eta ohorezko euskaltzaina (h. 2015).
- 1935 – David McKee, britainiar idazlea eta ilustratzailea (h. 2022).
- 1937 – Imerio Massignan, italiar txirrindulari ohia.
- 1938 – Lynn Conway, estatubatuar informatikari, ingeniari elektriko, asmatzaile eta pertsona transgeneroen aldeko ekintzailea.
- 1941 – Maria Dolors Alibés i Riera, haurrentzako liburuen katalunierazko idazlea (h. 2009).
- 1942 – Manuel Gutiérrez Aragón, espainiar zinemagilea.
- 1943 – Janet Akyüz Mattei, turkiar-estatubatuar astronomoa (h. 2004).
- 1944 –
- Péter Eötvös, hungariar konpositore, orkestra zuzendari eta irakaslea (h. 2024).
- Norodom Ranariddh, kanbodiar printze eta politikaria, Kanbodiako lehen ministroa (h. 2021).
- 1945 – Slobodan Praljak, Bosnia-Herzegovinako kroaziar gerra-kriminala, politikaria, idazlea eta zinema zuzendaria (h. 2017).
- 1948 – Tony Judt, angloestatubatuar historialari, saiakeragile eta unibertsitateko irakaslea (h. 2010).
- 1951 – Jan Fischer, Txekiako lehen ministroa.
- 1954 – Antón Lamazares, espainiar margolaria.
- 1961 – Anne Sewell Young, estatubatuar astronomia-irakaslea (h. 1961).
- 1962 –
- Carmelo Gómez, espainiar aktorea.
- Francisco Pérez de los Cobos, Espainiako Konstituzio Auzitegiko presidente ohia.
- 1964 – Pernell Whitaker, estatubatuar boxeolaria (h. 2019).
- 1967 –
- Basile Boli, frantziar futbolari ohia.
- Tia Carrere, estatubatuar aktore, modelo eta abeslaria.
- Francois Pienaar, hegoafrikar errugbilari ohia.
- 1968 – Cuba Gooding, Jr., estatubatuar aktorea.
- 1969 –
- Elena Gorolová, txekiar giza-eskubideen defendatzailea.
- Christy Turlington, estatubatuar top-model ohia.
- 1975 – Rónán Mac Con Iomaire, irlandar idazle eta TG4 telebista kateko aurkezlea.
- 1976 –
- Laura Alonso Padín, galiziar sopranoa.
- Danilo Di Luca, italiar txirrindularia.
- Paz Vega, espainiar aktorea.
- 1978 – Davit Mujiri, georgiar futbolari ohia.
- 1981 –
- María Isabel Moreno, kataluniar txirrindularia.
- Pedrie Wannenburg, hegoafrikar errugbilaria (h. 2022).
- 1983 – Lidia San José, espainiar historialaria eta aktorea.
- 1984 – Mavi García, espainiar duatleta eta txirrindularia.
- 1987 – Ariadna Ródenas, espainiar atleta eta txirrindularia.
- 1989 – Fozil Musaev, uzbekistandar futbolaria.
- 1991 – Yany Prado, kubatar aktorea.
- 1996 – Cristina Martínez, espainiar txirrindularia.
- 1998 – Tfue, estatubatuar streamer-a, Fortnite bideo-jokoan aritzeagatik ezaguna.
Heriotzak
Euskal Herria
- 1627 – Michael Navarrus, nafar musikagile eta ganberako maisua (j. 1563).
- 1725 – José Cáseda, nafar kapera-maisu eta musikagile barrokoa (j. c. 1660).
- 1890 – Julian Gaiarre, nafar tenorra (j. 1844).
- 1891 – Jean Baptiste Elizanburu, lapurtar idazlea (j. 1828).
- 1897 – Francisco Zabalburu, bizkaitar mezenas, finantzari, terrateniente, bibliofilo eta politikaria, Madrilen (j. 1826).
- 1916 – Robert Mitchell, lapurtar kazetari eta politikaria, Parisen (j. 1839).
- 1923 – José Madinabeitia, gipuzkoar mediku eta politikari sozialista (j. 1870).
- 1944 – Emilio Altzugarai, nafar militarra, Espainiako Armadako koronela, Tolosa Okzitanian (j. 1880).
- 1962 – Philippe Veyrin, lapurtar historialaria eta margolaria (j. 1900).
- 1965 – Jenaro Urrutia, bizkaitar margolaria (j. 1893).
- 1982 – Paulo Garaialde, gipuzkoar taxilaria, Triple Ak eraila (j. 1922).
- 1984 – German Etxebarria, Maneras, Athleticeko bizkaitar futbolaria (j. 1896).
- 1991 – Eulogio Zudaire, nafar fraide kaputxinoa eta historialaria (j. 1915).
- 1994 – Rafael Altsua, gipuzkoar futbolaria, Santanderren eraila (j. 1923).
- 1996 – Carlos Blasco, donostiar politikari jeltzalea (j. 1924).
- 2000 – Salbador Zapirain, Ataño, gipuzkoar idazlea eta eleberrigilea (j. 1912).
- 2003 – Jose Maria Mendiola, gipuzkoar idazle eta enpresaria (j. 1929).
- 2009 –
- Patrick Mixelena, Mixu, euskal abeslaria (j. 1970).
- Antonio Zavala, euskal idazlea, euskaltzaina eta euskal herri-literaturaren ikerlari eta editorea (j. 1928).
- 2014 – Benigno Aspuru, euskal txirrindularia (j. 1930).
- 2018 – Juan Ramón Tapia, Tapia II.a, gipuzkoar pilotaria (j. 1943).
- 2021 – Luis Otamendi, gipuzkoar bertsolaria (j. 1947).
- 2022 –
- Ana Bejerano, bizkaitar abeslaria (j. 1962).
- Xanti Iparragirre, gipuzkoar bertsolaria (j. 1934).
Mundua
- 1557 – Pontormo, italiar margolaria (j. 1494).
- 1726 – Domenico Zipoli, italiar musikagile eta organu-jotzailea (j. 1688).
- 1819 – Maria Luisa Parmakoa, Espainiako erregina ezkontidea (j. 1751).
- 1831 – Barthold Georg Niebuhr, alemaniar historialari eta humanista (j. 1776).
- 1861 – Frederiko Gilen IV.a Prusiakoa, Prusiako erregea (j. 1795).
- 1892 – George Biddell Airy, ingeles matematikaria (j. 1801).
- 1896 – Walthère Frère-Orban, Belgikako lehen ministroa (j. 1812).
- 1917 – Edward Burnett Tylor, ingeles antropologoa (j. 1832).
- 1921 – Franz Defregger, Tirolgo jatorriko Austriar margolaria (j. 1835).
- 1924 – Sabine Baring-Gould, ingeles apaiz anglikano eta idazlea (j. 1834).
- 1948 – Vicente Huidobro, txiletar idazlea (j. 1893).
- 1950 – Emil Jannings, alemaniar antzezlea, 1920ko hamarkadan zinema mutuko izar handienetako bat (j. 1884).
- 1957 – Isaak Xteinberg, Letonian jaiotako abokatu eta kazetari judua, eseristen ezker ildokoa (j. 1888).
- 1960 – Fausto Coppi, Il Campionissimo, italiar txirrindularia, historiako ezagunenetako bat (j. 1919).
- 1963 – Dick Powell, estatubatuar abeslari, aktore eta zinema zuzendaria (j. 1904).
- 1968 – Cuno Hoffmeister, alemaniar astronomoa (j. 1892).
- 1972 – Lillian Gilbreth, estatubatuar ingeniari eta kudeaketa-aditua (j. 1878).
- 1973 – Eleazar López Contreras, Venezuelako presidentea (j. 1883).
- 1981 – Cora Ratto de Sadosky, matematikaria, giza eskubideen eta Argentinako emakumeen eskubideen aldeko aktibista (j. 1912).
- 1982 – Victor Fontan, frantziar txirrindularia (j. 1892).
- 1985 – Gabriel Elorde, filipinar boxeolaria (j. 1935).
- 1991 – Edmond Jabès, egiptoar jatorriko frantziar idazlea (j. 1912).
- 1995 –
- Manuel Rivera, espainiar margolaria (j. 1927).
- Mohamed Siyad Barre, Somaliako diktadorea (j. 1910).
- 1997 – Joan Coromines, kataluniar filologoa (j. 1905).
- 1999 – Sebastian Haffner, alemaniar kazetaria, idazlea eta historialaria (j. 1907).
- 2000 –
- Ana María Martínez Sagi, kataluniar poeta, sindikalista, kazetaria, feminista eta atleta (j. 1907).
- Patrick O'Brian, ingeles idazlea (j. 1914).
- 2006 – Arlette Gruss, frantziar zirkuko-artista, lehoinabar hezle gisa nabarmena (j. 1930).
- 2007 – Teddy Kollek, israeldar politikaria, Jerusalemgo alkatea (j. 1911).
- 2008 – George MacDonald Fraser, eskoziar idazlea (j. 1925).
- 2009 – Ryuzo Hiraki, japoniar futbolaria (j. 1931).
- 2011 –
- Émile Masson Jr., belgikar txirrindularia (j. 1915).
- Pete Postlethwaite, ingeles aktorea (j. 1947).
- Manuel Riu Riu, kataluniar historialaria, Iberiar penintsulako Erdi Aroko historiaren ikertzaile nagusietako bat (j. 1929).
- 2013 – Gerda Lerner, austriar-estatubatuar historialari, idazle eta ekintzailea (j. 1920).
- 2015 – Arpád Račko, eslovakiar eskultorea (j. 1930).
- 2016 –
- Michel Delpech, frantziar kantautorea (j. 1946).
- Nimr Baqr al-Nimr, al-Awamiyahko (Arabia Saudi) klerigo xiita, bertako monarkiaren oposatzaile ezaguna (j. 1959).
- 2017 – John Berger, ingeles arte kritikari, eleberrigile, margolari eta olerkaria (j. 1926).
- 2020 –
- Luis Fernando Orozco, kolonbiar aktorea (j. 1943).
- Grant Weatherstone, eskoziar errugbilaria (j. 1931).
- 2021 –
- Cléber Eduardo Arado, brasildar futbolaria (j. 1972).
- Guadalupe Grande, espainiar poeta, saiakeragile eta kritikaria (j. 1965).
- Modibo Keita, Maliko lehen ministroa (j. 1942).
- Vladimir Korenev, sobietar-errusiar zinema eta antzerki aktore eta irakaslea (j. 1940).
- 2022 –
- Richard Leakey, kenyar antropologoa (j. 1944).
- Voltaire Schilling, brasildar irakaslea eta historialaria (j. 1944).
- 2024 –
- Alberto Festa, portugaldar futbolaria (j. 1939).
- Juan Carlos Henao Pérez, kolonbiar abokatua, jurista eta konstituzionalista (j. 1959).
- Carmen Valero Omedes, espainiar atleta (j. 1955).
- Zvi Zamir, israeldar militar eta espioia, Mosadeko zuzendaria (j. 1925).
Jaiak eta urteurrenak
- Sehaska egutegiko izendegia: Baxil eta Alaitz/Alaiza.
Kanpo estekak
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q2151
Multimedia: 2 January / Q2151
| Urteko hilak | ||
|---|---|---|
| Urtarrila • Otsaila • Martxoa • Apirila • Maiatza • Ekaina • Uztaila • Abuztua • Iraila • Urria • Azaroa • Abendua | ||
