Uztailaren 1
Uztailaren 1a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta laurogeita bigarren eguna da, 183.a bisurteetan. 183 egun falta dira urtea amaitzeko.
|
|
|
Gertaerak
Euskal Herria
- 1968 – Txabi Etxebarrietaren oroimenezko elizkizuna amaitzean bost pertsona atxilotu zituzten Bermeon.
- 2006 – Europar Batasunak antxoa arrantzatzeko debekua ezarri zuen urte amaierara arte.
- 2008 – Oiartzualdeko eta Barakaldoko hamar gazte atxilotu zituen Espainiako Poliziak Donostiako epaitegian, gazteek bertan deklaratu nahi zutenean. Ondoren, horietatik 9 kartzelatu zituen Marlaska epaileak, Segiko kideak izatearen akusaziopean.
- 2015 –
- Hego Euskal Herrian Mozal Legea indarrean sartu zen.
- Euskaltel telefonia-enpresa burtsaratu zen Bilbon.
Mundua
- 1690 – Irlandan jakobita eta orangisten arteko Boyneko gudua jazo zen.
- 1863 – Ameriketako Estatu Batuetan Gettysburgeko gudua jazo zen.
- 1916 – Ameriketako Estatu Batuetan lege lehorra indarrean jartzen da.
- 1921 – Txinako Alderdi Komunistaren sorrera.
- 1960 –
- 1962 – Burundi Belgikatik independizatu zen.
- 1962 – Ruanda Belgikatik independizatu zen.
- 1979 – GRAPOk Emeterio de la Fuente Aller goardia zibila hil zuen Leonen (Espainia).
- 1991 – Varsoviako Ituna bertan behera utzi zuten ofizialki.
- 1997 – Britainia Handiak Hong Kongen subiranotasuna Txinako Herri Errepublikari eskualdatu zion.
- 2000 – Zortzi pertsona hil ziren Danimarkako Roskilde hirian egiten ari zen Pearl Jam taldearen kontzertu batean.
- 2006 – Puntukako gidabaimena indarrean jarri zen espainiar Estatuan.
- 2010 – 30 pertsona baino gehiago hil ziren Pakistango Lahore hirian ustez Al Kaidak egindako atentatuan.
- 2013 – Kroazia Europar Batasuneko 28. kide bilakatu zen.
- 2015 – Espainiar Estatuan Mozal Legea indarrean sartu zen.
Arte eta kultura
Euskal Herria
Mundua
- 1933 – Arabella, Richard Straussen musika eta Hugo von Hofmannsthalen libretoa duen opera estreinatu zen Dresdengo Sächsisches Staatstheaterrean.
- 1941 – CBS estatubatuar telebista katea lehenbiziko aldiz aireratu zen.
- 1959 – Anatomy of a Murder ("Hilketa Baten Anatomia") filma estreinatu zen, Otto Premingerek zuzendu eta James Stewart, Lee Remick, Ben Gazzara, Arthur O'Connell eta George C. Scott aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1987 – Innerspace ("Barne-espazioa" edota "Txip Miragarria") filma estreinatu zen, Joe Dantek zuzendu eta Dennis Quaid, Martin Short, Meg Ryan eta Kevin McCarthy aktoreek antzeztu zuten.
- 1991 – Terminator 2: Judgment Day ("Terminator 2: Epaiaketa Eguna") filma estreinatu zen, James Cameronek zuzendu, eta Arnold Schwarzenegger, Linda Hamilton eta Edward Furlong aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1992 – Boomerang filma estreinatu zen, Reginald Hudlinek zuzendu eta Eddie Murphy, Robin Givens, Halle Berry, David Alan Grier, Grace Jones eta Martin Lawrence aktoreek antzeztu zuten.
Zientzia eta teknologia
Euskal Herria
Mundua
Kirolak
Euskal Herria
Mundua
- 1903 – Frantziako Tourreko lehenengo edizioari hasiera eman zioten.
- 2012 – UEFA Euro 2012an Espainiak Italiari finalean 4-0 irabazi eta txapelduna bilakatu zen.
Jaiotzak
Euskal Herria
- 1773 – Jose Bizente Etxagarai, donostiar idazlea (h. 1855).
- 1789 – Francisco Xavier Mina, (Mina gaztea), Espainiako Independentzia Gerran parte hartu zuen gerrillaria (h. 1817).
- 1847 – Nieves Cano, arabar filantropoa (h. 1899).
- 1873 – Pedro Fabo, nafar agustindar errekoletoa, misiolaria eta idazlea (h. 1933).
- 1894 – Casto Intza, nafar musikologoa (h. 1992).
- 1901 – Bingen Ametzaga, euskal idazle eta bizkaitar politikaria (h. 1969).
- 1908 – Luis Regueiro, euskal herritar futbolaria (h. 1995).
- 1912 – Antonio Soraluze, Korta, gipuzkoar aizkolaria eta idi-probalaria (h. 1982).
- 1926 –
- François-Régis Bastide, lapurtar eleberrigile, diplomazialari eta irrati-esataria (h. 1996).
- Carmelo García Barrena, euskal herritar margolari inpresionista (h. 2000).
- 1932 – Iñaki Mallona, bizkaitar pasiotar apaiza, Areciboko gotzaina (h. 2021).
- 1933 – Félix Ayo, bizkaitar biolin-jolea, mundu mailan ezaguna (h. 2023).
- 1934 –
- 1943 – Ramón Trecet, gipuzkoar kazetari, irrati esatari eta telebistako aukezlea.
- 1947 – Arantxa Urretabizkaia, gipuzkoar idazle eta kazetaria.
- 1948 – Josu Zabaleta, gipuzkoar itzultzaile eta idazlea.
- 1950 – Mariam Bilbatua, unibertsitateko irakasle ohia. Hezkuntza zientzietan doktorea
- 1951 – Jose Nazabal, gipuzkoar txirrindulari ohia.
- 1953 –
- Jon Ander Ganboa, bizkaitar legelaria, Euskadiko Futbol Federakundeko idazkari nagusi ohia.
- Jesús María Sanz Iparraguirre, santurtziar bilbainada-abeslaria, Athletic-en ehungarren urteurreneko ereserkiaren (Athletic Txapeldun) sortzailea.
- 1956 – Salvador Martín, gipuzkoar kirol kazetaria.
- 1960 –
- Josu Amezaga, EHUko irakaslea eta kazetaria, Caracasen.
- Carmen Pérez Rodrigo, bizkaitar mediku, kazetaria eta EHUko irakaslea.
- 1973 – Iñaki Petxarroman, gipuzkoar kazetari, idazle eta bertsolaria.
- 1974 – Amaia Intza, gipuzkoar politikaria.
- 1976 – Garbiñe Larrea, gipuzkoar naturopata.
- 1979 – Xavier de Le Rue, lapurtar snowboard kirolaria.
- 1982 – Gaizka Lasa, gipuzkoar txirrindulari ohia.
- 1984 – Iñaki Esnaola Aranzadi, gipuzkoar kazetari eta aktorea.
- 1987 – Alexander Albistegi, gipuzkoar futbolaria.
Mundua
- 965 – Alhazen, arabiar fisikaria (h. 1040).
- 1481 – Kristian II.a Danimarkakoa, Danimarkako eta Norvegiako eta Suediako erregea (h. 1559).
- 1506 – Luis II.a Hungariakoa, Hungariako eta Bohemiako erregea (h. 1526).
- 1534 – Frederiko II.a Danimarkakoa, Danimarkako eta Norvegiako erregea (h. 1588).
- 1646 – Gottfried Wilhelm Leibniz, alemaniar matematikari eta filosofo arrazionalista (h. 1716).
- 1771 – Ferdinando Paër, italiar musikagilea (h. 1839).
- 1788 – Jean-Victor Poncelet, frantziar jenerala eta matematikaria (h. 1867).
- 1804 – George Sand, frantziarra, feminismoaren aitzindaria (h. 1876).
- 1818 – Ignaz Semmelweis, hungariar sendagilea (h. 1865).
- 1844 – Verney Lovett Cameron, ingeles bidaiaria (h. 1894).
- 1872 – Louis Blériot, frantziar ingeniari, hegazkin egile eta gidaria (h. 1936).
- 1873 – Alice Guy-Blaché, lehenengo fikziozko filmaren zuzendaria (h. 1968).
- 1879 –
- Léon Jouhaux, frantziar sindikalista, 1951ko Bakearen Nobel Saria (h. 1954).
- Aeneas Mackintosh, britainiar esploratzaile eta nabigatzailea (h. 1916).
- 1892 – James Cain, estatubatuar idazlea eta kazetaria (h. 1977).
- 1895 – Herminia Arrate, txiletar artista eta margolaria (h. 1941).
- 1897 – Tom Barry, Irlandako Independentzia Gerran zehar IRA zaharreko gerrilla buru garrantzitsuenetakoa (h. 1980).
- 1899 –
- Thomas Dorsey, estatubatuar kantaria, Gospel-kantari gisa ezaguna (h. 1993).
- Charles Laughton, ingeles aktore, gidoigile, ekoizle eta zinema zuzendaria (h. 1962).
- Konstantinos Tsatsos, Greziako presidentea (h. 1987).
- 1901 – Mary Calderone, estatubatuar sendagilea (h. 1998).
- 1902 –
- Josep Lluis Sert, kataluniar arkitekto eta hirigilea (h. 1983).
- William Wyler, suitzar-estatubatuar film zuzendaria (h. 1981).
- 1903 – Amy Johnson, britainiar abiazioaren pilotu aitzindaria, Britainia Handitik Australiara bakarrik hegan egin zuen lehen emakumezkoa (h. 1941).
- 1906 – Jean Dieudonné, frantziar matematikaria, Bourbaki taldearen sortzaileetariko bat (h. 1992).
- 1909 – Juan Carlos Onetti, uruguaiar idazlea (h. 1994).
- 1913 – Joana Raspall i Juanola, kataluniar idazle, lexikologo eta liburuzaina (h. 2013).
- 1915 – Jean Stafford, estatubatuar eleberrigile eta ipuingilea (h. 1979).
- 1916 – Olivia de Havilland, estatubatuar aktorea (h. 2020).
- 1917 –
- Dorothy Maharam, estatubatuar matematikaria, neurriaren teoriari ekarpen garrantzitsuak egin zizkiona (h. 2014).
- Ángel Picazo, espainiar antzezlea (h. 1998).
- 1921 – Seretse Khama, lehendabiziko Botswanako presidentea (h. 1980).
- 1924 – Antoni Ramallets, kataluniar futbolaria, 1950eko hamarraldiko atezain onenetako bat (h. 2013).
- 1925 –
- Farley Granger, estatubatuar aktorea (h. 2011).
- Italo de Zan, italiar txirrindularia (h. 2020).
- 1926 –
- Robert Fogel, estatubatuar historialari eta zientzialaria, 1993ko Ekonomiako Nobel Saria (h. 2013).
- Hans Werner Henze, alemaniar musikagilea (h. 2012).
- 1929 – Gerald Edelman, estatubatuar biokimikaria, 1972ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2014).
- 1930 – Gonzalo Sánchez de Lozada, Boliviako presidentea.
- 1931 –
- Leslie Caron, frantziar aktore, dantzari eta idazlea.
- Seyni Kountché, Nigerko presidentea (h. 1987).
- 1934 –
- Claude Berri, frantziar aktore, zinema zuzendari, ekoizle eta gidoigilea (h. 2009).
- Sydney Pollack, estatubatuar zinema zuzendaria, ekoizlea eta aktorea (h. 2008).
- 1935 –
- Josefina Castellví, kataluniar itsas biologo eta ozeanografoa.
- David Prowse, ingeles kulturista, pisu jasotzailea eta aktorea, jatorrizko Star Wars trilogian Darth Vaderren antzezlea (h. 2020).
- 1939 –
- Karen Black, estatubatuar aktore, gidoilari eta abeslaria (h. 2013).
- José Antonio Marina, espainiar filosofoa, saiakeragilea eta pedagogoa.
- 1941 –
- Alfred G. Gilman, estatubatuar sendagile eta biokimikaria, 1994ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2015).
- Myron Scholes, kanadar ekonomista, 1997ko Ekonomiako Nobel saria.
- Twyla Tharp, estatubatuar dantzaria eta koreografoa.
- 1942 – Geneviève Bujold, kanadar aktorea.
- 1945 –
- Jane Cederqvist, suediar igerilaria (h. 2023).
- Deborah Harry, estatubatuar abeslari eta artista, Blondie taldearen bokalista.
- 1946 – Mireya Moscoso, Panamako presidente ohia.
- 1949 – Denis Johnson, estatubatuar idazlea (h. 2017).
- 1951 – Teresa Lanceta, kataluniar artista.
- 1952 – Dan Aykroyd, kanadar aktore, umorista, abeslari eta gidoilaria.
- 1953 – Jadranka Kosor, Kroaziako lehen ministroa.
- 1954 – Abu Mahdi al-Muhandis, irakiar militarra (h. 2020).
- 1955 – Li Keqiang, Txinako Herri Errepublikako lehen ministroa (h. 2023).
- 1958 - Josu Imanol Unanue, HIESaren aurkako eta ezker abertzaleko bizkaitar militantea (h. 2023).
- 1959 –
- Dolores Corbella, espainiar filologoa, lexikografia diferentzialean eta hizkuntzaren historian aditua.
- Naoji Ito, japoniar futbolari ohia.
- 1960 – Inés Fonseca, santandertar abeslari, konpositore eta poeta.
- 1961 –
- Diana Galeskoa, Lady Di, Galesko printzesa (h. 1997).
- Malcolm Elliott, ingeles txirrindulari ohia.
- Carl Lewis, estatubatuar atleta ohia, distantzia laburrean eta luzerako jauzian inoizko hoberenetakoa.
- 1962 – Pascal Rambert, frantziar antzerkigile, eszena-zuzendari, antzerki-zuzendari eta koreografoa.
- 1964 –
- Peter Cattaneo, ingeles zinema zuzendaria.
- Cristina Cifuentes, espainiar politikaria, Madrilgo Erkidegoko presidentea.
- 1967 –
- Pamela Anderson, kanadar aktore, ekoizle eta modeloa.
- Marisa Monte, Brasilgo emakumezko abeslari ezagunenetakoa.
- 1968 –
- Beatriz Corredor, espainiar legelaria, jabetzaren erregistratzailea eta politikaria.
- Jordi Mollà, kataluniar aktorea.
- 1969 – Jean-Pierre Dubois, belgikar txirrindulari ohia.
- 1971 –
- Missy Elliott, estatubatuar rapero, abeslari, produktore eta konpositorea.
- Julianne Nicholson, estatubatuar aktorea.
- 1975 - Tatiana Tomaxova, errusiar atleta, 1.500 m-ko proban aditua.
- 1976 –
- Patrick Kluivert, herbehereetar futbolari ohia eta entrenatzailea.
- Ruud van Nistelrooy, herbeheretar futbolaria.
- 1977 –
- Veronica Sanchez, espainiar aktorea.
- Liv Tyler, estatubatuar aktorea.
- Luz Valdivieso, txiletar aktorea.
- 1982 –
- Hilarie Burton, estatubatuar aktorea.
- Romola Garai, ingeles aktorea.
- 1983 – María Inés Guerra, mexikar abeslaria eta aurkezlea.
- 1985 –
- Norio Sakurai, japoniar manga marrazkilaria.
- Léa Seydoux, frantziar aktorea.
- 1986 –
- Shifa Gardi, kazetari eta telebista-aurkezle kurdua (h. 2017).
- Sonoya Mizuno, japoniar aktore, modelo eta baleteko dantzaria.
- Agnez Mo, indonesiar abeslari, kantagile eta aktorea.
- 1988 – Kendra Cocksedge, zeelandaberritar cricket eta errugbi jokalaria.
- 1989 - Whitney Wolfe Herd, estatubatuar enpresaburua eta ekintzailea.
- 1994 – Valentina Fluchaire, mexikar emakumezko edertasun modelo transgeneroa, 2020ko Miss International Queen.
- 1996 – Claudia Riera, kataluniar aktorea.
- 2001 – Pehmoaino, finlandiar abeslari eta aktorea.
Heriotzak
Euskal Herria
- 1796 – Jean-Antoine Beltzuntze, baxenafar militarra, Saint-Dominguen (j. 1766).
- 1959 – Tomás Pero-Sanz, bizkaitar politikaria eta Bilboko alkatea (j. 1893).
- 1977 – Aurelia Elkoro-Iturbe, Aureli, gipuzkoar erraketista (j. 1912).
- 1982 – Antonio Soraluze, Korta, gipuzkoar aizkolaria eta idi-probalaria (j. 1912).
- 1995 – Ibon Zabala, euskal idazlea (j. 1974).
- 2001 – Jesus Maria Alkain, euskal herritar ekonomialari eta politikaria, Donostiako alkatea (j. 1922).
- 2002 – Antonio Mentxaka, bizkaitar militar eta idazlea (j. 1921).
- 2007 – Idoia Sagarzazu, irundar aktorea (j. 1961).
Mundua
- 251 – Godoen kontrako borrokan, Dezio eta Herenio Etrusko erromatar enperadoreak hil ziren.
- 1109 – Alfontso VI.a Gaztelakoa, Gaztela, Galizia eta Leongo erregea.
- 1242 – Txagatai, erdialdeko Asiaren parte handi bat gobernatu zuen agintari mongola (j. 1183).
- 1277 – Baibars I.a, Egiptoko laugarren sultan mamelukoa (j. 1223).
- 1321 – Maria Molinakoa, gaztelar noblea (j. c. 1265).
- 1735 – Jean Ranc, frantziar margolari rokokoa (j. 1674).
- 1736 – Ahmed III.a, Otomandar Inperioko sultana (j. 1673).
- 1782 – Charles Watson-Wentworth (Rockinghamgo II. markesa), Britainia Handiko lehen ministroa (j. 1730).
- 1784 – Wilhelm Friedemann Bach, alemaniar musikagilea (j. 1710).
- 1793 – Étienne-Joseph de Pavée de Villevieille, frantziar apaiz katolikoa, Baionako apezpikua izandakoa (j. 1739).
- 1839 – Mahmud II.a, Otomandar Inperioko sultana (j. 1785).
- 1855 – Antonio Rosmini Serbati, italiar filosofoa eta apaiza (j. 1797).
- 1860 – Charles Goodyear, estatubatuar asmatzailea (j. 1800).
- 1866 – Francisco Armero, andaluziar itsasgizon eta eta politikaria (j. 1804).
- 1867 – Thomas Francis Meagher, irlandar nazionalista, Irlandako bandera diseinatu zuena (j. 1823).
- 1876 – Mikhail Bakunin, errusiar idazle anarkista (j. 1814).
- 1885 – Hermann von Fehling, alemaniar kimikaria (j. 1812).
- 1891 – Mihail Kogalniceanu, Errumaniako lehen ministroa (j. 1817).
- 1894 – Julius van Zuylen van Nijevelt, Herbehereetako lehen ministroa (j. 1819).
- 1896 – Harriet Beecher Stowe, estatubatuar eleberrigilea (j. 1811).
- 1904 – George Frederic Watts, ingeles margolari eta eskultorea (j. 1817).
- 1912 – Harriet Quimby, estatubatuar hegazkinlari eta zinema gidoigilea, pilotu lizentzia lortu zuen AEBetako lehen emakumea (j. 1875).
- 1925 – Erik Satie, frantziar musikagilea (j. 1866).
- 1934 – Ernst Röhm, alemaniar militarra, Sturmabteilung (SA) taldearen burua eta sortzaileetakoa (j. 1887).
- 1940 – Ben Turpin, estatubatuar antzezlea (j. 1869).
- 1944 – Tatiana Savitxeva, Bigarren Mundu Gerran Leningradeko setioan egunerokoa idatzi zuen sobietar nerabea (j. 1930).
- 1950 –
- Émile Jaques-Dalcroze, austriar musikagile eta musika pedagogoa (j. 1865).
- Eliel Saarinen, finlandiar arkitektoa (j. 1873).
- 1953 – Mariano Ruiz-Funes, espainiar legelari eta politikaria (j. 1889).
- 1954 – Thea von Harbou, alemaniar idazle, aktore, zinema gidoilari eta zuzendaria (j. 1888).
- 1958 – Rudolf Laban, austro-hungariar dantza-modernoko maisu, koreografo eta teorikoa (j. 1879).
- 1961 – Louis-Ferdinand Céline, frantziar idazle eta medikua (j. 1894).
- 1963 – Camille Chautemps, Frantziako lehen ministroa (j. 1885).
- 1964 – Julio Casares, espainiar hizkuntzalaria (j. 1877).
- 1966 – Natalena Koroleva, ukrainar idazle eta itzultzailea (j. 1888).
- 1971 –
- Camilo Alonso Vega, espainiar militarra (j. 1889).
- William Lawrence Bragg, Australian jaioa britainiar fisikaria, 1915eko Fisikako Nobel Saria (j. 1890).
- 1974 – Juan Perón, Argentinako presidentea eta peronismoaren sortzailea (j. 1895).
- 1980 –
- C. P. Snow, ingeles eleberrigile eta kimikaria (j. 1905).
- Tadao Takayama, japoniar futbolaria (j. 1904).
- 1981 –
- Marcel Breuer, hungariar-estatubatuar arkitekto eta altzarien diseinatzailea (j. 1902).
- Rushton Moreve, estatubatuar baxu-jotzailea, Steppenwolf taldeko kidea (j. 1948).
- 1982 – Josep Elias Cornet, katalanezko olerkari eta eleberrigilea (j. 1941).
- 1983 – Buckminster Fuller, estatubatuar diseinatzaile, ingeniari eta asmatzailea (j. 1895).
- 1990 – Màrius Cabré i Esteve, kataluniar toreatzaile eta antzezlea (j. 1916).
- 1991 – Michael Landon, estatubatuar aktore, ekoizle zuzendari eta gidoilaria (j. 1936).
- 1992 –
- Franco Cristaldi, italiar zinema-zuzendari eta produktorea (j. 1924).
- Daniel Moyano, argentinar idazlea, kazetaria eta musikagilea (j. 1930).
- 1993 – Gert Hofmann, alemaniar idazlea (j. 1931).
- 1996 – Margaux Hemingway, estatubatuar top-model eta aktorea eta Ernest Hemingwayren iloba (j. 1954).
- 1997 – Robert Mitchum, estatubatuar aktorea (j. 1917).
- 1999 –
- Edward Dmytryk, kanadar-estatubatuar zinema zuzendaria (j. 1908).
- Joshua Nkomo, Zimbabweko politikari beltz abertzalea (j. 1917).
- Sylvia Sidney, estatubatuar aktorea (j. 1901).
- 2000 – Walter Matthau, estatubatuar aktorea (j. 1926).
- 2001 – Nikolai Basov, errusiar fisikaria, 1964ko Fisikako Nobel Saria (j. 1922).
- 2004 – Marlon Brando, estatubatuar aktorea, XX. mendeko hoberenetarikoa (j. 1924).
- 2006 – Ryutaro Hashimoto, Japoniako Lehen Ministroa (j. 1937).
- 2009 –
- Karl Malden, estatubatuar aktorea (j. 1912).
- Baltasar Porcel, mallorkar idazlea (j. 1937).
- 2012 – Evelyn Lear, estatubatuar opera-abeslari lirikoa, sopranoa (j. 1926).
- 2013 – Mara Natseva, mazedoniar politikari komunista, jugoslaviar partisanoen kidea (j. 1920).
- 2014 – Gérard Kango Ouédraogo, Volta Garaiko lehen ministroa (j. 1925).
- 2015 – Sergio Sollima, italiar zinema zuzendari eta gidoilaria (j. 1921).
- 2016 – Yves Bonnefoy, frantziar poeta (j. 1923).
- 2020 – Emmanuel Rakotovahiny, Madagaskargo lehen ministroa (j. 1938).
- 2023 – Viktoria Amelina, ukrainar eleberrigilea (j. 1986).
Jaiak eta urteurrenak
- Sehaska egutegiko izendegia: Bidatz eta Portugalete.
Kanpo estekak
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q2700
Multimedia: 1 July / Q2700
| Urteko hilak | ||
|---|---|---|
| Urtarrila • Otsaila • Martxoa • Apirila • Maiatza • Ekaina • Uztaila • Abuztua • Iraila • Urria • Azaroa • Abendua | ||
