Azaroaren 20
Azaroaren 20a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta hogeita laugarren eguna da, 325.a bisurteetan. 41 egun falta dira urtea amaitzeko.
|
|
|
Gertaerak
Euskal Herria
- 1978 – ETAk Jose Benito Sanchez polizia armatuko kidea hil zuen Basaurin, eta Benjamin Sancho Mejido polizia armatuko kidea Nafarroan.
- 1984 – Herri Batasuneko kidea, medikua eta euskararen aldeko militantea zen Santi Brouard hil zuen GALek Bilbon.
- 1989 – Herri Batasuneko Espainiako Kongresuko diputatu aukeratua izan zen Josu Muguruza erail zuten Madrilen.
- 2007 – Espainiako Poliziak eta Guardia Zibilak sei gazte atxilotu zituzten Burlatan (Nafarroa), ustez kale borrokarekin zer ikusia izateagatik. Bost egunez inkomunikaturik izan ostean, horietako lau kartzelatu zituen epaileak. Gazteek tratu txarrak salatu zituzten.
- 2012 – EAJko Bakartxo Tejeria politikaria Eusko Legebiltzarreko zetozten lau urtetarako legealdirako mahaiburu izendatu berri zuten.
Mundua
- 284 – Diokleziano erromako enperadore hautatu zuten.
- 1910 – Mexikoko Iraultza hasi zen.
- 1917 – Ukraina errepublika izendatu zuten.
- 1936 – Jose Antonio Primo de Rivera, Falange Españolaren sortzailea, fusilatu zuten Alacanteko kartzelan (j. 1903).
- 1945 – Nazien aurkako Nurembergeko epaiketak hasi ziren.
- 1975 – Francisco Franco espainiar diktadorea hil zen.
- 1989 – Herri Batasuneko legebiltzarkidea zen Josu Muguruza erail zuten Madrilen
- 2011 – Alderdi Popularrak irabazi zituen Espainiako hauteskundeak.
- 2015 – Bamakoko Radisson Blu hoteleko atentatuan 170 lagun bahituak egon ondoren 27 bahitu eta 2 bahitzaile hil ziren.
Arte eta kultura
Euskal Herria
Mundua
- 1983 – The Day After ("Hurrengo Eguna") filma estreinatu zen, Nicholas Meyerek zuzendu eta Jason Robards, JoBeth Williams, Steve Guttenberg, John Cullum, John Lithgow eta Amy Madigan aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1998 – My Name Is Joe ("Nire izena Joe da") filma estreinatu zen, Ken Loachek zuzendu eta Peter Mullan, Louise Goodall, David McKay, Anne-Marie Kennedy, David Hayman, Gary Lewis eta Lorraine McIntosh aktoreek antzeztu zutelarik.
- 2002 – Die Another Day ("Hil Zaitezte Beste Egun Batean") filma estreinatu zen, Lee Tamahorik zuzendu eta Pierce Brosnan, Halle Berry, Toby Stephens, Rick Yune, Rosamund Pike eta Judi Dench aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia
Euskal Herria
Mundua
- 1984 – SETI programa jarri zen martxan.
- 1985 – Microsoft Windows 1.0 merkatura atera zen.
- 1998 – Zarya, Nazioarteko Espazio Estazioko lehen modulua espaziora jaurti zen.
Kirolak
Euskal Herria
Mundua
Jaiotzak
Euskal Herria
- 1683 – Frantzisko Etxebeste, gipuzkoar militar eta merkataria (h. 1753).
- 1834 – Martin Etxeto, Anibar, lapurtar bertsolaria.
- 1840 – Saturnino Bellido, nafar bide, ubide eta portuetako ingeniaria (h. 1920).
- 1856 – Felix Aramendia, nafar medikua (h. 1894).
- 1885 – Maria Jesus Ibaseta, gipuzkoar maistra, Bilboko udal-maistra izandakoa.
- 1891 – Augustin Anabitarte, gipuzkoar idazlea eta euskaltzain urgazlea (h. 1981).
- 1901 – Juan Astigarribia, euskal herritar politikari komunista (h. 1989).
- 1903 – José Ignacio Lasa Esnaola, gipuzkoar idazle eta ikerlaria (h. 1993).
- 1907 – Felix Erauskin, euskal atleta (h. 1987).
- 1911 – Polentzi Gezala, lezoar txistularia, Europa osoan zehar eman zituen kontzertuak (h. 2008).
- 1927 – Andres Narbarte, Xalto, nafar bertsolaria (h. 1971).
- 1931 –
- Felix Markaida, Athletic Clubeko futbolaria (h. 2008).
- Lorenzo Ondarra, nafar organo-jotzailea eta musikagilea (h. 2012).
- 1934 – Paco Ibáñez, gipuzkoar kantaria eta musikaria, Valentzian.
- 1939 – Philippe Ogouz, lapurtar aktore eta bikoiztailea (h. 2019).
- 1946 – Fabricio de Potestad, gipuzkoar psikiatra, politikari eta idazlea.
- 1947 – Juan María Amiano, nafar futbolari ohia.
- 1960 – Juan Carlos Fontan, traineru estropadetako gipuzkoar patroia.
- 1961 – Joaquín Trincado, bizkaitar zinema zuzendari eta ekoizlea.
- 1965 – Itziar Aretxaga, euskal astrofisikaria.
- 1969 – Iñaki García Sendín, bizkaitar futbolari ohia.
- 1971 – Kibu Bikuña, gipuzkoar futbolari ohia eta entrenatzailea.
- 1973 – Eduardo Santos, nafar abokatu eta politikaria.
- 1978 – Andrée Rosier, lapurtar sukaldaria.
- 2001 – Unai Ropero, arabar futbolaria.
Mundua
- 1602 – Otto von Guericke, alemaniar fisikaria eta asmatzailea (h. 1686).
- 1625ean bataiatua – Paulus Potter, herbeheretar margolaria (h. 1654).
- 1750 – Tipu Sahib, Tipu sultana, Indiako hegoaldeko gudari ospetsua (h. 1799).
- 1752 – Thomas Chatterton, ingeles poeta (h. 1770).
- 1753 – Louis-Alexandre Berthier, frantziar mariskala (h. 1815).
- 1761 – Pio VIII.a, Aita santua (h. 1830).
- 1813 – Fran Miklošič, esloveniar hizkuntzalaria (h. 1891).
- 1841 –
- Victor D'Hondt, belgikar jurista eta matematikaria, D'Hondt metodoaren asmatzailea (h. 1901).
- Wilfrid Laurier, Kanadako lehen ministroa (h. 1919).
- 1851 – Margarita Teresa Savoiakoa, Italiako erregina ezkontidea (h. 1926).
- 1855 – Josiah Royce, estatubatuar filosofoa (h. 1916).
- 1858 – Selma Lagerlöf, suediar idazlea, 1909ko Literaturako Nobel Saria (h. 1940).
- 1859 – Théophile Steinlen, suitzar-frantziar Art Nouveau margolari eta irarlea (j. 1923).
- 1862 – Edvard Westermarck, finlandiar soziologo eta antropologo soziala (h. 1939).
- 1885 – Olive Dennis, estatubatuar ingeniaria (h. 1957).
- 1886 – Karl von Frisch, austriar zoologoa (h. 1982).
- 1889 – Edwin Hubble, estatubatuar astronomoa (h. 1953).
- 1890 – Robert Armstrong, estatubatuar aktorea (h. 1973).
- 1895 – Sallie Martin, Gospelaren Ama, estatubatuar gospel abeslaria (h. 1988).
- 1900 – Chester Gould, estatubatuar umorista grafiko eta komikigilea (h. 1985).
- 1902 – Erik Eriksen, Danimarkako lehen ministroa (h. 1972).
- 1903 – Alexandra Danilova, errusiar ballet dantzaria (h. 1997).
- 1907 – Henri-Georges Clouzot, frantziar zinemagilea eta gidoi-egilea (h. 1977).
- 1912 – Oton Habsburgokoa, austriar artxiduke, azken Austria-Hungariako Inperioko printze oinordekoa (h. 2011).
- 1915 –
- Kon Ichikawa, japoniar zinema-zuzendaria (h. 2008).
- Hu Yaobang, Txinako Herri Errepublikako buruzagia (h. 1989).
- 1916 – Albert Hyzler, Maltako jarduneko presidentea (h. 1993).
- 1917 – Leonard Jimmie Savage, estatubatuar matematikari eta estatistikaria (h. 1971).
- 1923 – Nadine Gordimer, hegoafrikar idazlea, 1991ko Literaturako Nobel Saria (h. 2014).
- 1924 –
- Félix de Guarania, paraguaiar idazlea eta guaranierazko ikerlari handia (h. 2011).
- Benoît Mandelbrot, poloniar-frantziar-estatubatuar matematikaria, geometria fraktalean egindako lanagatik ezaguna (h. 2010).
- 1925 –
- Robert Kennedy, John Fitzgerald Kennedyren anaia eta AEBetako Fiskal Nagusia (h. 1968).
- Maia Plisetskaya, errusiar dantzaria (h. 2015).
- 1926 – Miroslav Tichý, txekiar margolari eta argazkilaria (h. 2011).
- 1927 – Estelle Parsons, estatubatuar aktorea.
- 1930 – Christine Arnothy, hungarian jaiotako frantziar idazlea (h. 2015).
- 1931 – Josep Fontana, kataluniar historialari eta Pompeu Fabra Unibertsitateko irakaslea (h. 2018).
- 1935 – Leo Falcam, Mikronesiako Estatu Federatuetako presidentea (h. 2018).
- 1936 –
- Don DeLillo, estatubatuar idazlea.
- Eduard Punset, kataluniar abokatu, ekonomialari eta zientzia hedatzailea (h. 2019).
- 1939 – Copi, argentinar marrazkilaria eta idazlea (h. 1987).
- 1940 – Arieh Warshel, israeldar biokimikari eta biofisikaria, 2013ko Kimikako Nobel Saria.
- 1941 –
- 1942 – Joe Biden, Ameriketako Estatu Batuetako presidentea.
- 1943 – Antonio Elorza, euskaldun jatorriko espainiar historialaria.
- 1945 – Rachid Mimouni, aljeriar eleberrigilea (h. 1995).
- 1946 –
- Duane Allman, estatubatuar rock gitarra-jotzailea, The Allman Brothers Band taldearen sortzaileetako bat (h. 1971).
- Zirilo I.a Moskukoa, Moskuko eta Errusia guztietako XVI. patriarka, Errusiako Eliza ortodoxoaren burua.
- 1948 – Barbara Hendricks, estatubatuar sopranoa.
- 1951 – León Gieco, argentinar folk-rock musikari eta musikagilea.
- 1955 –
- Alicia Estévez, galiziar mikrobiologoa.
- Toshio Matsuura, japoniar futbolari ohia.
- 1956 – Bo Derek, estatubatuar modelo eta aktorea.
- 1957 – Goodluck Jonathan, Nigeriako presidente ohia.
- 1959 – Sean Young, estatubatuar aktorea.
- 1965 –
- Yoshiki Hayashi, japoniar musikaria, X Japan taldearen sortzailea.
- Michael "Mike D" Diamond, estatubatuar rap abeslaria eta bateria-jotzailea, Beastie Boys taldearen sortzailea.
- 1968 – Robin Canup, estatubatuar astrofisikaria.
- 1971 – Joel McHale, estatubatuar aktorea.
- 1972 – Tatiana Turanskaia, Transnistriako lehen ministroa.
- 1973 – Sira Rego, espainiar politikaria eta nutrizionista.
- 1976 –
- Ana Estrada, perutar psikologo eta aktibista (h. 2024).
- Atsushi Yoneyama, japoniar futbolari ohia.
- 1977 – Fábio Júnior, brasildar futbolaria.
- 1978 – Fran Perea, espainiar abeslari eta aktorea.
- 1979 – Arpad Šterbik, serbiar-espainiar eskubaloi jokalaria, munduko atezainen hoberenetarikoa.
- 1980 – Ana Caterina Morariu, errumaniar-italiar aktorea.
- 1981 –
- Tamara Falcó, espainiar moda-diseinatzailea, telebistako aurkezlea eta laguntzailea, aristokrata eta sozialitea.
- Erica Malunguinho, brasildar hezitzailea, artista plastikoa eta politikaria, São Pauloko legebiltzarreko lehen diputatu transgeneroa.
- 1985 – Russian Red, espainiar abeslari eta konpositorea.
- 1988 – Jia Tolentino, kanadar-estatubatuar idazlea.
- 1989 – Cristina Pizarro, Chini, espainiar futbolaria.
- 1992 - Colleen Quigley, estatubatuar atleta, distantzia ertaineko lasterketetan eta 3.000 metrotako hesi-lasterketan aditua.
- 1996 –
- David Concha, espainiar futbolaria.
- Napolioni Bolaca, fijitar errugbilaria.
Heriotzak
Euskal Herria
- 1403 – Joana Nafarroakoa, Nafarroako infanta eta Rohango bizkondesa ezkontidea (j. 1339).
- 1806 – François Batbedat, lapurtar negoziogizon eta politikaria, Baionako alkatea, Landetan (j. 1745).
- 1844 – Manuela Salazar Santxez de Samaniego, arabar aristokrata (j. 1779).
- 1861 – Migel Joakin Eleizegi, Altzoko Erraldoia, 2,27 metroko gipuzkoar erraldoia (j. 1818).
- 1912 – José María Solano Eulate, espainiar naturalista eta geologoa, Ispasterren (j. 1841).
- 1932 – Alfons van Pawel-Rammingen, alemaniar jatorriko britainiar aristokrata, Biarrizko urrezko aroaren protagonistetako bat, Hannoverren (j. 1843).
- 1978 – Bakartxo Etxeberria, gipuzkoar erraketista (j. 1922).
- 1981 – Eduardo Aznar Coste, euskal kirolari eta enpresaburua, Madrilen (j. 1920).
- 1984 – Santiago Brouard, medikua, politikaria eta euskararen aldeko militantea, GALek eraila (j. 1919).
- 1986 – Balendin Enbeita, bizkaitar bertsolari eta idazlea (j. 1906).
- 1989 – Josu Muguruza, bizkaitar kazetari eta politikaria, eraila (j. 1958).
- 2004 – José María González Barea, Currito, bizkaitar sukaldaria (j. 1931).
- 2011 – Javier Pradera, gipuzkoar abokatu eta kazetaria, Madrilen (j. 1934).
- 2013 – José Luis García-Falces, nafar sindikalista (j. 1920).
- 2021 – Jose Juan Castillo, bizkaitar sukaldaria (j. 1945).
- Azaroaren 20a – Ana Bereziartua, gipuzkoar politikaria (j. 1936).
Mundua
- 966 – Rikardo I.a Normandiakoa, Normandiako dukea (j. 933).
- 1678 – Karel Dujardin, Herbehereetako Urrezko Aroaren irarle eta margolaria (j. 1626).
- 1737 – Karolina Ansbachekoa, Erresuma Batuko erregina ezkontidea (j. 1683).
- 1742 – Melchior de Polignac, frantziar kardinala eta diplomatikoa (j. 1661).
- 1764 – Christian Goldbach, prusiar matematikaria (j. 1690).
- 1848 – Robert Batty, Britainiar Armadako teniente-koronela, baita marrazkilaria (j. 1789).
- 1859 – Mountstuart Elphinstone, Britainia Handiko kolonizatzailea (j. 1779).
- 1863 – James Bruce (Elgingo VIII. kondea), Erresuma Batuko agintaria, Britainiarrena zen Ipar Amerikako lurraldeko gobernaria (j. 1811).
- 1866 – Jean-Jacques Willmar, Luxenburgoko lehen ministroa (j. 1792).
- 1880 – Léon Cogniet, frantziar historia eta erretratuen margolaria (j. 1794).
- 1882 – Henry Draper, estatubatuar astronomoa (j. 1837).
- 1889 – Julien Sacaze, frantziar abokatu, historialari eta arkeologoa, Pirinioetako eskualdeko ikerketa epigrafikoengatik ezaguna (j. 1847).
- 1894 – Anton Rubinstein, errusiar pianista (j. 1829).
- 1907 – Paula Modersohn-Becker, alemaniar margolaria (j. 1876).
- 1910 – Leo Tolstoi, errusiar idazlea (j. 1828).
- 1911 – Sophia Frances Anne Caulfeild, ingeles brodatzaile eta idazlea (j. 1824).
- 1917 – Ludwig Sütterlin, alemaniar diseinatzaile grafikoa eta pedagogoa (j. 1865).
- 1924 - Dora Hitz, sinbolismoak eta inpresionismoak eragindako alemaniar margolaria (j.1856)
- 1925 –
- Alexandra Danimarkakoa, Erresuma Batuko erregina ezkontidea (j. 1844).
- Stefan Żeromski, poloniar eleberrigile eta antzerkigilea (j. 1864).
- 1934 – Willem de Sitter, herbeheretar fisikari, matematikari eta astronomoa (j. 1872).
- 1935 – John Jellicoe, Royal Navyko flota almirantea (j. 1859).
- 1936 –
- Buenaventura Durruti, espainiar sindikalista eta anarkista iraultzailea (j. 1896).
- José Antonio Primo de Rivera, espainiar politikaria, Falange Española alderdiaren sortzailea, fusilatua (j. 1903).
- 1938 –
- Edwin Herbert Hall, estatubatuar fisikaria (j. 1855).
- Maud Galeskoa, Norvegiako erregina ezkontidea (j. 1869).
- 1945 – Francis William Aston, ingeles fisikari, kimikari eta unibertsitate irakaslea, 1922ko Kimikako Nobel Saria (j. 1877).
- 1947 – Georg Kolbe, alemaniar eskultorea (j. 1877).
- 1952 – Benedetto Croce, italiar idazle, filosofo, historialari eta politikaria (j. 1866).
- 1970 – María Barbeito, galiziar pedagogoa, idazlea, itzultzailea, hizkuntzalaria eta irakaslea (j. 1880).
- 1972 –
- Ennio Flaiano, italiar gidoigile, antzerkigile, eleberrigile, kazetari eta antzerki kritikaria (j. 1910).
- Erwin Stresemann, alemaniar naturalista, zoologoa, ornitologoa eta irakaslea, XX. mendeko ornitologo garrantzitsuenetako bat (j. 1889).
- 1975 – Francisco Franco, espainiar diktadore militarra (j. 1892).
- 1976 – Trofim Lisenko, sobietar agronomoa, lisenkoismo sasi zientzia kanpaina zuzendu zuena (j. 1898).
- 1978 – Giorgio de Chirico, italiar margolari surrealista (j. 1888).
- 1980 – John McEwen, Australiako 18. lehen ministroa (j. 1900).
- 1984 –
- Trygve Bratteli, Norvegiako lehen ministroa (j. 1910).
- Jack Pithey, Rhodesiako presidentea (j. 1903).
- 1986 – Arne Beurling, suediar matematikaria (j. 1905).
- 1989 – Leonardo Sciascia, italiar idazle, saiakeragile eta politikaria (j. 1921).
- 1990 – Maria del Carme Nicolau Massó, kataluniar idazle, kazetari eta itzultzailea (j. 1901).
- 1999 – Amintore Fanfani, Italiako 32. lehen ministroa (j. 1908).
- 2001 – Ignacio Larrauri, eusko-filipinar futbolaria (j. 1919).
- 2003 – David Dacko, Afrika Erdiko Errepublikako lehendabiziko presidentea (j. 1930).
- 2006 – Robert Altman, estatubatuar zinema zuzendaria (j.1925).
- 2007 – Ian Smith, Rhodesiako (gaur egun Zambia eta Zimbabwe) lehen ministroa (j. 1919).
- 2009 – Lino Lacedelli, italiar mendigoizalea, K2 mendiaren tontorrera lehen aldiz igo zen espedizioko kideetako bat (j. 1925).
- 2015 – Kitanoumi Toshimitsu, japoniar sumolaria, yokozuna gisa txapelketa gehien jokatu dituena (j. 1953).
- 2016 – Konstantinos Stephanopoulos, Greziako presidentea (j. 1926).
- 2017 – Alan Walker, britainiar antropologoa (j. 1938).
- 2018 – Aaron Klug, britaniar fisikari eta kimikaria, 1982ko Kimikako Nobel Saria (j. 1926).
- 2020 –
- Jan Morris, britainiar historialari eta bidaia idazlea (j. 1926).
- Rita Sargsyan, Armeniako lehen dama eta musika-socialite eta maistra (j. 1962).
- Irineo Serbiakoa, Serbiako 45. patriarka, Serbiako Eliza Ortodoxoaren burua (j. 1930).
- 2022 –
- Hebe de Bonafini, giza eskubideen aldeko argentinar ekintzailea, Maiatzaren Plazako Amen elkartearen sortzailetako bat (j. 1928).
- Hédi Fried, suediar errumaniar idazlea (j. 1924).
Jaiak eta urteurrenak
- Sehaska egutegiko izendegia: Laida eta Ohiergi.
- UNICEFek egun honetan Munduko haur guztien eguna ospatzen du.
- Transgeneroen Oroimenaren Eguna
- Afrikako Industrializazio Eguna
Kanpo estekak
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q3024
Multimedia: 20 November / Q3024
| Urteko hilak | ||
|---|---|---|
| Urtarrila • Otsaila • Martxoa • Apirila • Maiatza • Ekaina • Uztaila • Abuztua • Iraila • Urria • Azaroa • Abendua | ||
