Irailaren 3
Irailaren 3a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta berrogeita seigarren eguna da, 247.a bisurteetan. 119 egun falta dira urtea amaitzeko.
|
|
|
Gertaerak
Euskal Herria
- 1902 – Bilboko Euskalduna ontziolan lehen itsasontzia ureratu zuten.
- 1980 – ETAk Antonio Fernandez Guzman Bilboko portuko gidaria hil zuen Santurtzin.
Mundua
- 301 – San Marinoko errepublika sortu zen, gaur egun existitzen den errepublika zaharrena.
- 1713 – Terrassa (Katalunia): Borboien tropek hiribildua okupatu, su eman eta arpilatu zuten hiru egunetan zehar.
- 1783 – Ameriketako Estatu Batuen Independentzia Gerra: Parisko ituna sinatuz amaitu zen.
- 1939 – Frantziak eta Britainia Handiak (beste batzuen artean) gerra deklaratu zioten Alemaniari.
- 1998 – Swissair konpainiako hegazkin batek istripua izan eta Kanadako kostaldeen aurreko itsasora erori zen, 229 hildako.
- 2004 – Beslango eskolako sarraskia: errusiako armada indarrez sartu zen txetxeniar erradikalek bahituta zeukaten eskolan, 344 hildako eraginez, gehienak haurrak eta irakasleak.
- 2006 – 2.000 etorkinetik gora ailegatu ziren Kanarietara asteburu bakar batean, inoizko kopururik handiena.
- 2010 – Zeelanda Berriko Christchurch hirian 7,1 graduko lurrikarak kalte materialak eragin zituen.
Arte eta kultura
Euskal Herria
Mundua
- 1980 – Atlantic City filma estreinatu zen, Louis Mallek zuzendu eta Burt Lancaster, Susan Sarandon, Kate Reid, Robert Joy, Hollis McLaren, Michel Piccoli eta Al Waxman aktoreek antzeztu zutelarik.
- 2004 – Alejandro Amenábar txiletar-espainiar zinema zuzendariaren Mar adentro filma estreinatu zen.
Zientzia eta teknologia
Euskal Herria
- 2007 – Euskaltube, bideoak jarri eta ikusteko euskarazko ataria, abian jarri zen.
Mundua
Kirolak
Euskal Herria
Mundua
Jaiotzak
Euskal Herria
- 1705 – Frantzisko Tomas Agirre, Montehermosoko III. markesa, arabar aitoren seme eta politikaria (h. 1759).
- 1722 – Manuel Ignacio Altuna, Azkoitiko Zalduntxoetako bat (h. 1762).
- 1793 – José Ventura Agirre-Solarte, bizkaitar merkatari, bankari eta politikaria (h. 1842).
- 1801 – Martin Luis Etxeberria Iturralde, Lehen Karlistaldiko nafar brigadier karlista (h. 1838).
- 1868 – Serapio Huitzi Lazkano, nafar ingeniaria eta idazlea (h. 1953).
- 1876 – Federiko Belaustegigoitia, euskal idazlea (h. 1947).
- 1886 – Jean Elitxagarai, euskal arraunlaria (h. 1987).
- 1895 – François Elitxagarai, euskal arraunlaria.
- 1897 – Francisco Belaustegigoitia, Bilboko Athletic Klubeko jokalaria (h. 1981).
- 1899 – Errose Bustintza, euskal idazlea, abertzalea eta euskaltzalea (h. 1953).
- 1919 – Pedro Alconero, bizkaitar futbolaria (h. 1963).
- 1937 – Miguel Iguaran, gipuzkoar futbolari ohia.
- 1945 – Rosa Soroa, gipuzkoar erraketista.
- 1947 – Jose Alustiza, gipuzkoar belar hockeyko jokalari ohia.
- 1955 –
- Xabier Erize, nafar filologoa, soziolinguista, historialaria eta kudeatzailea, Lleidan.
- Laurent Malet, lapurtar aktorea.
- Pierre Malet, lapurtar aktorea.
- Fito Rodriguez, euskal idazlea eta EHU eta UEUko irakaslea.
- 1956 – Maria Jose Beaumont, nafar abokatua, Itoizko Koordinakundearen sortzailea, bozeramailea eta abokatua.
- 1957 – Walter Wendelin, ezker abertzalearen eta Askapenaren kide internazionalista, Zürichen.
- 1959 – Bernard Ruiz-Picasso, lapurtar poeta, Pablo Picassoren iloba.
- 1963 – Luis Carlos León, nafar beisbol eta softbol jokalari ohia.
- 1964 – Luis Fernando Fernández, bizkaitar futbolari ohia, Zamoran.
- 1969 – José María Pulido, bizkaitar beisbol eta softbol jokalari ohia.
- 1970 – Iosune Cousillas Aramendi, gipuzkoar Irakaslea, euskal ekintzailea eta feminista.
- 1971 – Samuel Caro, PSNko nafar politikaria.
- 1972 – Jorge Sola, nafar futbolari ohi eta entrenatzailea.
- 1974 – David Tijero, bizkaitar idazlea.
- 1975 – Xavier Ipharragerre, lapurtar futbolari ohia.
- 1978 – André Hirigoien, lapurtar pilotua.
- 1979 – Alazne Etxeberria, gipuzkoar antzezlea.
- 1989 – Josu Santamaría, bizkaitar futbolaria.
- 1992 –
- Jon Ander Aranburu, gipuzkoar saskibaloi jokalaria.
- Unai García, nafar futbolaria.
- 1993 – Jone Guarrotxena, bizkaitar futbolaria.
- 1995 – Iñigo Ibargoien, gipuzkoar futbolaria.
- 1997 – Javi Areso, nafar futbolaria.
- 1999 – Gabriel Lizarraga, nafar futbolaria.
Mundua
- 1392 – Filippo Maria Visconti, italiar aristokrata (h. 1447).
- 1499 – Diana Poitierskoa, Frantziako aristokrata nabarmena, Henrike II.a Frantziakoaren maitalea (h. 1566).
- 1615 – Mary Bradbury, Salemgo sorginkeria prozesuan kondenatua izan zen baina exekuziotik ihes egitea lortu zuen emakumea (h. 1700).
- 1695 – Pietro Antonio Locatelli, italiar musikagile eta biolinista (h. 1764).
- 1707 – Johann Peter Süssmilch, alemaniar apaiza (h. 1767).
- 1728 – Matthew Boulton, ingeles fabrikatzailea, James Watten bazkidea (h. 1809).
- 1734 – Joseph Wright Derbykoa, ingeles margolaria (h. 1797).
- 1781 – Eugène de Beauharnais, frantziar printze eta militarra (h. 1824).
- 1803 – Prudence Crandall, Estatu Batuetako emakumeen boto-ematearen eta afro-amerikarren eskubideen aldeko maistra eta ekintzailea (h. 1890).
- 1810 – Paul Kane, irlandar-kanadar margolaria (h. 1871).
- 1813 – József Eötvös, idazle eta politikari hungariarra (h. 1871).
- 1814 – James Joseph Sylvester, ingeles matematikaria (h. 1897).
- 1828 – Caroline de Barrau, frantziar hezitzailea, feminista, aktibista eta filantropoa (h. 1888).
- 1849 – Federico Loygorri, andaluziar militar eta politikaria (h. 1915).
- 1851 – Olga Konstantinovna, Greziako erregina ezkontidea (h. 1926).
- 1856 – Louis Sullivan, estatubatuar arkitektoa (h. 1924).
- 1859 – Jean Jaurès, frantziar buruzagi sozialista (h. 1914).
- 1868 – Mary Parker Follett, estatubatuar gizarte-ekintzaile eta kudeaketa-aditua (h. 1933).
- 1869 – Fritz Pregl, esloveniar-austriar kimikaria, 1923ko Kimikako Nobel Saria (h. 1930).
- 1873 – Charles Allan Gilbert, estatubatuar artista eta ilustratzailea (h. 1929).
- 1874 – Carl Størmer, norvegiar geofisikari eta matematikaria, aurora polarretan aditua (h. 1957).
- 1875 – Ferdinand Porsche, austriar ingeniaria, Porsche automobilen enpresaren sortzaileetako bat (h. 1951).
- 1877 – Yann-Vari Perrot, bretainiar presbistero abertzalea (h. 1943).
- 1894 – Luigi Platé, italiar auto gidaria (h. 1975).
- 1899 – Frank Macfarlane Burnet, australiar birologoa immunologian egindako ekarpenagatik ezaguna, 1960ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1985).
- 1900 – Urho Kekkonen, Finlandiako presidentea (h. 1986).
- 1904 – André Jacquemin, frantziar margolari eta grabatzailea (h. 1992).
- 1905 – Carl David Anderson, estatubatuar fisikaria, 1936ko Fisikako Nobel Saria (h. 1991).
- 1907 – Encarnación Fuyola Miret, Espainiako Bigarren Errepublikako maistra eta Espainiako Alderdi Komunistako militantea (h. 1982).
- 1909 – Elise Harmon, estatubatuar fisikaria, kimikaria eta asmatzailea (h. 1985).
- 1910 – Maurice Papon, frantziar goi-funtzionario eta politikaria (h. 2007).
- 1913 – Alan Ladd, estatubatuar aktorea (h. 1964).
- 1920 – Chabuca Granda, perutar sortzailea (h. 1983).
- 1923 – Mort Walker, estatubatuar komikigilea (h. 2018).
- 1924 – Jordi Sarsanedas, kataluniar idazlea (h. 2006).
- 1925 – Miguel Sánchez-Mazas, espainiar filosofo eta matematikaria (h. 1995).
- 1926 –
- Alison Lurie, estatubatuar eleberrigilea (h. 2020).
- 1928 – Gaston Thorn, luxenburgoar politikaria, Europako Batzordeko presidentea (h. 2007).
- 1929 –
- Carlo Clerici, italiar jatorriko suitzar txirrindularia (h. 2007).
- Irene Papas, greziar aktorea (h. 2022).
- 1931 – Samir Amin, egiptoar ekonomialari marxista (h. 2018).
- 1934 – Xavier Darasse, frantziar musikaria (h. 1992).
- 1935 – Fernando de Trazegnies Granda, Perutar abokatu, idazle, historialari eta genealogista.
- 1936 – Zine El Abidine Ben Ali, Tunisiako presidentea (h. 2019).
- 1938 – Ryōji Noyori, japoniar kimikaria, 2001eko Kimikako Nobel Saria.
- 1940 –
- Eduardo Galeano, uruguaiar kazetari eta idazlea (h. 2015).
- Brian Lochore, zeelandaberritar errugbilaria (h. 2019).
- 1941 – Sergei Dovlatov, errusiar kazetari eta idazlea (h. 1990).
- 1947 –
- Kjell Magne Bondevik, Norvegiako lehen ministroa.
- Mario Draghi, italiar bankari, ekonomista eta politikaria, Europako Banku Zentralaren presidente eta Italiako lehen ministroa.
- Gérard Houllier, frantziar futbolari eta entrenatzailea (h. 2020).
- 1948 – Levy Mwanawasa, Zambiako presidentea (h. 2008).
- 1950 – Miguel Altieri, txiletar agroekologia irakaslea.
- 1953 – Jean-Pierre Jeunet, frantziar zinema zuzendaria eta gidoigilea.
- 1959 – José Luis Laguía, espainiar txirrindulari ohia.
- 1962 – Nikolai Denkov, Bulgariako lehen ministroa.
- 1963 – Guido Imbens, herbeheretar-estatubatuar ekonomialaria, 2021eko Ekonomiako Nobel Saria.
- 1965 –
- Vilborg Davíðsdóttir, islandiar idazle eta kazetaria.
- Charlie Sheen, estatubatuar aktorea.
- 1969 – Nao Bustamante, estatubatuar performancelaria eta multimedia artista.
- 1971 –
- Kiran Desai, indiar idazlea.
- Peter Fox, reggae eta hip hop estiloetako alemaniar musikaria.
- 1972 – Natalia Estrada, espainiar aktore eta telebista aurkezlea.
- 1974 – Clare Kramer, estatubatuar aktorea.
- 1975 – Redfoo, estatubatuar DJa, abeslaria eta rapperra.
- 1977 – Stephen Laybutt, australiar futbolaria (h. 2024).
- 1978 –
- Tinkara Kovač, esloveniar abeslaria.
- Alba Vergés, kataluniar ekonomialari eta politikaria.
- 1979 – Melissa Mars, frantziar abeslaria.
- 1981 – Bracha van Doesburgh, herbehereetar aktorea.
- 1984 – Paz de la Huerta, estatubatuar aktorea.
- 1985 – Yūki Kaji, japoniar ahots bikoiztaile, aktore eta J-pop abeslaria.
- 1988 - Carla Suárez Navarro, espainiar tenislari ohia.
- 1993 – Dominic Thiem, austriar tenislaria.
- 1994 – María Mercedes Coroy, guatemalar aktore kaktxikela.
- 1996 – Neilson Powless, estatubatuar txirrindularia, oneida leinukoa.
Heriotzak
Euskal Herria
- 1834 – Juan José Maria Jandiola, bizkaitar abokatu eta politikaria (j. 1774).
- 1891 – Lucas Etxeberria, arabar ingeniaria (j. 1831).
- 1942 – Rubén Ruiz Ibarruri, Dolores Ibarruri Pasionariaren semea eta Armada Gorriko gudaria, Stalingraden (j. 1920).
- 1949 – Pablo Fermin Irigarai "Larreko", nafar mediku eta idazlea (j. 1869).
- 1970 – Saturnino Legarda, nafar organista eta musikagilea (j. 1896).
- 2002 – Fernando Murua Quintana, Fernandito, La Polla Records musika taldeko bateria-jotzailea (j. 1962).
- 2007 – Santiago Zubieta, bizkaitar futbolaria, Madrilen (j. 1908).
- 2011 – Josefa Molera, nafar zientzialaria eta kimikaria (j. 1921).
- 2021 – Olatz Vázquez, bizkaitar kazetari eta argazkilaria (j. 1994).
Mundua
- 1402 – Gian Galeazzo Visconti, italiar aristokrata (j. 1351).
- 1592 – Robert Greene, ingeles poeta, antzerkigile eta eleberrigilea (j. 1558).
- 1597 – Jakobe Badengoa, Badengo printzesa (j. 1558).
- 1658 – Oliver Cromwell, ingeles politikari eta militarra (j. 1599).
- 1711 – Élisabeth Chéron, jakintza alor anitzeko frantziar emakumea (j. 1648).
- 1747 – Kristina Luisa Oettingen-Oettingengoa, Brunswick-Lüneburgeko dukesa (j. 1671).
- 1792 – Marie-Thérèse-Louise de Savoie-Carignan, Lamballeko printzesa, frantziar aristrokrata (j. 1749).
- 1858 – Étienne-Bruno-Marie d'Arbou, frantziar apaiz katolikoa, Baionako apezpikua izandakoa (j. 1778).
- 1877 – Adolphe Thiers, Frantziako Hirugarren Errepublikako presidentea (j. 1797).
- 1883 – Ivan Turgeniev, errusiar idazlea (j. 1818).
- 1890 – Vasile Alecsandri, errumaniar olerkari, antzerkigile, politikari eta diplomazialaria (j. 1821).
- 1918 – Fania Kaplan, judu jatorriko militante eserista, Lenin hiltzen saiatzearren ospetsua (j. 1890).
- 1939 – Edvard Westermarck, finlandiar soziologo eta antropologo soziala (j. 1862).
- 1948 – Edvard Beneš, Txekoslovakiako presidentea (j. 1884).
- 1962 –
- Dorothy Brookshaw, kanadar atleta, 4x100 metroko probetan aditua (j. 1912).
- Edward Estlin Cummings, estatubatuar olerkaria (j. 1894).
- 1963 – Louis MacNeice, irlandar idazlea (j. 1907).
- 1969 – Luis Antonio Bolín, espainiar abokatu eta kazetari faxista (j. 1894).
- 1970 – Alan Wilson, estatubatuar abeslari eta egile abeslaria, Canned Heat taldeko kidea (j. 1943).
- 1974 – Aurora Bertrana, katalan idazle eta biolin-jotzailea (j. 1892).
- 1981 – Rensis Likert, estatubatuar psikologo eta kudeaketa-aditua, Likert eskalaren sortzailea (j. 1903).
- 1982 – Cristina Valls, mallorcar aktorea, XX. mendearen lehen erdiko Mallorcako antzerkiaren bultzatzaileetako bat (j. 1901).
- 1983 – Piero Sraffa, italiar ekonomialaria (j. 1898).
- 1987 – Morton Feldman, estatubatuar musikagilea (j. 1926).
- 1989 – Gaetano Scirea, italiar futbolaria (j. 1953).
- 1991 – Frank Capra, italiar-estatubatuar zinema zuzendaria (j. 1897).
- 1992 – Barbara McClintock, estatubatuar genetista, 1983ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1902).
- 1994 – Berta Hansson, suediar artista eta hezitzailea (j. 1910).
- 1995 – Fernando Montero Moliner, Katalan Herrietako filosofoa (j. 1922).
- 2007an desagertua – Steve Fossett, estatubatuar milionario eta abenturazalea (j. 1944).
- 2008 - Françoise Demulder, frantziar gerra-fotokazetaria, World Press Photo saria irabazi zuen lehen emakumea (j. 1947).
- 2012 –
- Michael Clarke Duncan, estatubatuar aktorea (j. 1957).
- Sun Myung Moon, Batasunaren Elizaren korear sortzailea (j. 1920).
- 2016 –
- Maria Isabel Barreno, portugaldar feminista, historialaria, filosofoa eta idazlea (j. 1939).
- Jean-Christophe Yoccoz, frantziar matematikaria (j. 1957).
- 2017 –
- John Ashbery, estatubatuar poeta, AEBetako poetarik esanguratsuenetakoa (j. 1927).
- Joan Colom, kataluniar argazkilaria (j. 1921).
- 2022 - Carme Giralt i Rosés, kataluniar irakaslea, hezkidetza, eskultismo laikoa eta tokiko politikaren alde lan egin zuena (h. 2022).
- 2023 –
- Carme Junyent, kataluniar hizkuntzalaria (j. 1955).
- Amando de Miguel, espainiar soziologoa (j. 1937).
Jaiak eta urteurrenak
- Santu kristauak: Arrate eta Gregorio.
- Sehaska egutegiko izendegia: Arrate, Sarri eta Sarria.
Kanpo estekak
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q2860
Multimedia: 3 September / Q2860
| Urteko hilak | ||
|---|---|---|
| Urtarrila • Otsaila • Martxoa • Apirila • Maiatza • Ekaina • Uztaila • Abuztua • Iraila • Urria • Azaroa • Abendua | ||
