Manuel Fraga

Manuel Fraga
(1963) Irudi gehiago
Espainiako senataria 2006ko otsailaren 7a - 2011ko irailaren 27a Galiziako Parlamentuko diputatua 2005eko uztailaren 18a - 2006ko otsailaren 24a - José Antonio Santiso Miramontes (en) → Hautetsia: 2005eko Galiziako Parlamenturako hauteskundeak Galiziako Parlamentuko diputatua 2001eko azaroaren 20a - 2005eko apirilaren 26a Hautetsia: 2001eko Galiziako Parlamenturako hauteskundeak Galiziako Parlamentuko diputatua 1997ko azaroaren 18a - 2001eko abuztuaren 28a Hautetsia: 1997ko Galiziako Parlamenturako hauteskundeak Galiziako Parlamentuko diputatua 1993ko azaroaren 16a - 1997ko abuztuaren 26a Hautetsia: 1993ko Galiziako Parlamenturako hauteskundeak 3. Galiziako Xuntako Presidentea 1990eko otsailaren 5a - 2005eko abuztuaren 2a ← Fernando Ignacio González Laxe - Emilio Pérez Touriño → Galiziako Parlamentuko diputatua 1990eko urtarrilaren 16a - 1993ko abuztuaren 24a Hautetsia: 1989ko Galiziako Parlamenturako hauteskundeak 1. Alderdi Popularraren presidentea 1989ko urtarrilaren 20a - 1990eko apirilaren 1a ← baliorik ez - José María Aznar → Europarlamentaria 1987ko uztailaren 6a - 1989ko uztailaren 24a Barrutia: Espainia Hautetsia: Second European Parliament (en) Europarlamentaria 1987ko uztailaren 6a - 1989ko uztailaren 24a Barrutia: Espainia Hautetsia: 1987 European Parliament election in Spain (en) Espainiako Diputatuen Kongresuko diputatua 1986ko uztailaren 9a - 1987ko uztailaren 3a - Javier González-Estéfani (en) → Barrutia: Madril Hautetsia: 1986ko Espainiako hauteskunde orokorrak Espainiako Diputatuen Kongresuko diputatua 1982ko azaroaren 8a - 1986ko uztailaren 15a Barrutia: Madril Hautetsia: 1982ko Espainiako hauteskunde orokorrak Espainiako Diputatuen Kongresuko diputatua 1979ko martxoaren 20a - 1982ko azaroaren 18a Barrutia: Madril Hautetsia: 1979ko Espainiako hauteskunde orokorrak Aliantza Popularreko presidentea 1979 - 1987 ← Félix Pastor Ridruejo (en) - Antonio Hernández Mancha (en) → Espainiako Diputatuen Kongresuko diputatua 1977ko ekainaren 29a - 1979ko martxoaren 23a Barrutia: Madril Hautetsia: 1977ko Espainiako hauteskunde orokorrak Gorte frankistetako prokuradorea 1975eko abenduaren 23a - 1976ko uztailaren 12a ← Rafael Cabello de Alba (en) , José García Hernández (en) - Alfonso Osorio, Rodolfo Martín Villa → Hautetsia: Gorte Frankisten 10. Legegintzaldia Agintaritza ministroa 1975eko abenduaren 11 - 1976ko uztailaren 7a ← José García Hernández (en) - Rodolfo Martín Villa → Espainiako enbaxadorea Erresuma Batuan 1973 - 1975 ← Jaime de Piniés (en) - Manuel Gómez-Acebo y de Igartua (en) → Gorte frankistetako prokuradorea 1967ko azaroaren 6a - 1971ko azaroaren 12a - Alfredo Sánchez Bella (en) → Hautetsia: Gorte Frankisten 9. Legegintzaldia Gorte frankistetako prokuradorea 1964ko uztailaren 3a - 1967ko azaroaren 15a Hautetsia: Gorte Frankisten 8. Legegintzaldia Informazio eta Turismoko ministro frankista 1962ko ekaina - 1969ko urria ← Gabriel Arias-Salgado - Alfredo Sánchez Bella (en) → Gorte frankistetako prokuradorea 1961eko maiatzaren 31 - 1964ko ekainaren 6a ← Gabriel Arias-Salgado - Jesús Fueyo Álvarez (en) → Hautetsia: Gorte Frankisten 7. Legegintzaldia Ikasketa Politikoen Institutuko zuzendaria 1961 - 1962 ← Emilio Lamo de Espinosa y Enríquez de Navarra - Jesús Fueyo Álvarez (en) → Gorte frankistetako prokuradorea 1958ko maiatzaren 16a - 1961eko apirilaren 18a ← Emilio Lamo de Espinosa y Enríquez de Navarra - Antonio Tena Artigas (en) → Hautetsia: Gorte Frankisten 6. Legegintzaldia Gorte frankistetako prokuradorea 1957ko abenduaren 16a - 1958ko apirilaren 14a Hautetsia: Gorte Frankisten 5. Legegintzaldia katedradun
Bizitza
Jaiotza	Vilalba, 1922ko azaroaren 23a
Herrialdea	Espainia
Bizilekua	Madril
Heriotza	Calle de Fernando el Católico, Madrid (en) , 2012ko urtarrilaren 15a (89 urte)
Heriotza modua	: bihotz-gutxiegitasuna
Familia
Aita	Manuel Fraga Bello
Ezkontidea(k)	Carmen Estévez (en)
Seme-alabak	ikusi Carmen Fraga Estévez
Anai-arrebak	ikusi Marcelo Fraga Iribarne (en)
Familia	ikusi Carlos Robles Piquer (en) (koinatu) José María Robles Fraga (en) (sororal nephew (en) ) Manuel Fraga Pedroche (en) (biloba)
Hezkuntza
Heziketa	Santiago de Compostelako Unibertsitatea Madrilgo Complutense Unibertsitatea
Hezkuntza-maila	Doctorado en Derechoa
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, diplomazialaria eta idazlea
Lantokia(k)	Estrasburgo Brusela eta Madril
Enplegatzailea(k)	Madrilgo Complutense Unibertsitatea
Jasotako sariak	ikusi Elisabet Katolikoaren Ordenaren lepokoa  (1976) Alemaniako Errepublika Federalaren Merituaren Izar eta Gerrikodun Merituaren Gurutze Handia  (1969) San Gregorio Handia Ordenaren Gurutze Handia Zalduna Robert Schuman Domina  (1997) Hilobi Santuaren Ordenaren Gurutze Handia Zalduna Cisneros Ordenaren Gurutze Handia  (1959) Galiziako Urrezko Domina  (2009) Meritu Zibilaren Ordenaren Lepokoa  (2003) Karlos III.aren Ordenaren Gurutze Handia  (1969) Alfontso X.a Jakitunaren Ordenako Gurutze Handia  (1973) San Raimundo Penyafortekoaren Ordenaren Gurutze Handia  (1963) Río Brancoren Ordena Grand Cross of the Order of the Second of May  (2012) Grand Cross of the Order of the Sun of Peru‎ Grand Cross of the Order of Prince Henry  (1964ko martxoaren 16a) Grand Cross of the Military Order of Christ Grand Cross of the Military Order of Saint James of the Sword Grand Cross of the Order of Merit for Agriculture  (1968) Order of Juan Mora Fernández Meritu Zibileko Ordenaren Gurutze Handia  (1961) Medal of the Oriental Republic of Uruguay  (1994ko uztailaren 12a) Grand Cross of the Military Merit - White Badge  (1966) Gold Medal for Tourism Merit  (1970) Grand Cross of Naval Merit with white badge  (1965) Grand Cross of the Aeronautical Merit (Spain) - White Decoration  (1966)
Kidetza	Zientzia Moral eta Politikoen Errege Akademia Espainiako Doktoreen Errege Akademia Real Academia Galega Finantza eta Ekonomia Zientzien Errege Akademia Doktoreen Europar Errege Akademia Consejo Nacional de Educación (en)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	katolizismoa
Alderdi politikoa	Aliantza Popularra Alderdi Popularra FET y de las JONS

Manuel Fraga Iribarne (Vilalba, Lugo, 1922ko azaroaren 23a - Madril, Espainia, 2012ko urtarrilaren 15a) politikaria, diplomatikoa, gaztelaniazko idazlea eta agintaria izan zen. Espainiako eskuinaren XX. mendeko politikari garrantzitsuenetarikoa izan zen. Uste osoko frankista, bere ibilbide politiko osoan 1936ko Espainiako estatu kolpearen apologista izan zen,^[1][2] eta frankismoaren azken urteetan diktadura hori iraunarazteko asmoz errepresio gogorra bultzatu zuen. Francisco Franco diktadorearen gobernu faxistako kideetatik, XXI. mendean oraindik politikagintzan ziharduen bakarra izan zen.^[3]

Bizitza

Frankismoan hasi zuen bere ibilbide politiko luzea, hainbat kargu hartuta: Turismo eta Informazioko ministroa (1962-1969), enbaxadorea Londresen, presidenteordea eta Gobernazioko ministroa. Ministro zela, hainbat eskubide zanpatzeko aginduak eman zituen: 1965ean, Loiola irratia ixteko agindu zuen, urtebetez; 1969an, Jakin aldizkaria itxiarazi zuen; eta hainbat fusilamendu eta hilketaren ardura politiko zuzena izatea leporatu diote, hala nola Julian Grimau militante komunistaren fusilamenduarena, 1961ean, Gasteizko martxoaren 3ko sarraskiarena, 1976an, eta Francisco Granado, Joaquin Delgado eta Salvador Puig Antich anarkistak garrotez hiltzearena.^[4][5][6]

Turismoko eta Informazioko ministro zela, turismoa areagotzen saiatu zen eta nazioartean ezaguna egin zen hark bultzatutako Spain is different! kanpaina. Ingeles hizkuntzako herrialdeetan esaldi hori, egun, Espainiak bere ekonomi arazoak menderatzeko dituen zailtasunak adierazteko txantxa ironikotzat erabiltzen da. Frankismoaren zentsura pixka bat lasaitu zuen sexuari zegokionez; ez, ordea, gai politikoetan.^[3] Ospetsua izan zen, orobat, Fragak 1966an Palomares herrixkan (Cuevas del Almanzora udalerria, Almería, Andaluzia) hartutako bainuaren antzezpena, Ameriketako Estatu Batuetako Aireko Armadako hegazkin batetik han bi bonba nuklear erori eta gero; bainu horrekin, osasunerako inolako arriskurik ez zela adierazi nahi zuen.^[7][8] Egiaz, ordea, Fraga Almeriako beste hondartza batean bainatu zen, Palomaresek erradiazio maila arriskutsua baitzuen; eta halaxe da gaur egun ere, istripuaz geroztik Palomaresko hondartza hondakin erradioaktiboen legez kanpoko biltegia baita, kutsatutako 50.000 metro kubo lurrekin.^[9]

1976an Erreforma Demokratikoa alderdia sortu zuen, geroago Alianza Popular izan zena. Urte berean, Gasteizko martxoaren 3ko sarraskia jazo zen: poliziak tiroka bost herritar hil eta 150 zauritu zituen, Fraga orduko ordena indarren burua zela, eta urte hartan bertan Jurramendin bi karlista ezkertiar hil zituzten paramilitar faxistek, han ziren poliziek ezertxo ere egin gabe.^[4]

1977an eta 1978an Espainiako konstituzioaren idazketan parte hartu zuen. Konstituzioaren zazpi txostengileetako bat izan zen arren, ez zuen haren alde bozkatu, ez zetorrelako bat Espainiari emango zitzaion autonomia erkidegoen egitura deszentralizatuarekin.^[4] 1982an oposizioaren buru bilakatu zen eta 1989an Jose Maria Aznarrrek kargua hartu arte mantendu zuen eserlekua. Europar Legebiltzarrean ere izan zen, bi urtez, baina berehala Galiziako autonomia erkidegoko presidente bihurtu zen 1990ean, hauteskundeak irabazi ondoren. Erkidegoaren presidente izan zen 2005 arte. Urte hartan, hauteskundeak irabazi arren, gehiengo osoa galdu zuen eta PSOE eta BNG sartu ziren gobernuan.

Alderdi Popularraren ohorezko presidente izan zen hil arte. 2012ko urtarrilaren 15ean hil zen, bere ardurapean egindako krimenez auzitegietan erantzun gabe.^[4][6]

Fraga eta euskara

Fragak hainbatetan hitz egin zuen euskarari buruz: 2006an eta 2010 inguruan esan zuenez, euskara «oso maitagarria» da, «prehistorikoa», «museoko hizkuntza», «hizkuntza hila», «ezingo da eguneroko erabilerarako egokitu, oinarrizko sustraitzat "haitz" hitza duen hizkuntza prehistoriko batekin gaur egungo terminologia ezin delako eraiki». Bere ama euskaldunari eskertzen zion euskara irakatsi beharrean frantsesa irakatsi izana, Fragaren iritziz, «euskara hizkuntza hila delako».^[10][11]

Erreferentziak

Kanpo estekak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Manuel Fraga

• (Gaztelaniaz) Manuel Fragaren biografia alderdi popularraren webgune ofizialean.

• Datuak: Q276043
• Multimedia: Manuel Fraga Iribarne / Q276043