Papiro
- Artikulu hau paper motari buruzkoa da; landarea gaitzat duena beste hau da: «Cyperus papyrus»
Papiroa (latinezko papȳrus-etik, eta hura antzinako grezierazko πάπυρος-tik) xafla paperkara da, Cyperus papyrus landarearen bihotzetik ateratzen dena. Antzinako Egipton eta gertuko herrialde batzuetan eskuizkribuak idazteko oso erabilia izan zen.
Landarea
Sustraia laburra, sendoa eta zurtsua du, kolorez gorrixka; zurtoina, aldiz, berdea, hiru ertzekoa eta hostorik gabea da. Hostoa zurtoin antzuen buruetan izaten du, luze estua. Ginbail-itxuran antolatutako lorea du, kolorez hori marroixka; fruitua intxaurraren formakoa du, hori marroixka hura ere. Antzina, papera egiteko erabiltzen zen papiro-zurtoinaren barruko zuntza. Berez, Afrikako tropiko inguruetan eta Nilo ibaiaren inguruan hazten da papiroa. Gaur egun, etxe barruko landare apaingarri gisa erabiltzen da gehienbat.
Historia eta fabrikazioa
Papiro-orriak egiteko, papiro-landarearen zurtoinaren barnealdea zerrenda luzaranetan zatitzen zen eta zerrenda horiek elkarren alboan ezartzen ziren; haien gainean zabaletara ebakitako beste zerrenda batzuk ezartzen ziren. Ondoren, gainean pisua jarriz estutzen ziren, eta, lehortzen zirenean, papirozko bi geruzak elkarri itsatsirik geratzen ziren eta orri malgu bat lortzen zen. Obra bereko papiro-orriak aske utzi beharrean buztinez lotzen ziren, eta bildukin luzetan gordetzen zituzten. Papiro zaharrenak, K.a. 3000. urte ingurukoak, Egipton aurkituak dira; Grezian eta Erromatar Inperioan ere erabili ziren. Hasierakoak letra hieratikoz idatziak dira, eta geroagokoak hieroglifo idazkeraz, latinez eta grezieraz, besteak beste. Papiroetan, literatura-lanez gainera (Aristotelesen Atenasen hondamena, esaterako), eskutitzak eta agiriak ere aurkitu dira idatzita, eta, haiei esker, antzinako gizarteari eta bizitzari buruzko berriak ezagutu ahal izan dira.
Ikus gainera
- Papera
- Zelulosa
Erreferentziak
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
Bibliografia
- Wolfgang Kosack: Schenute von Atripe De judicio finale. Papyruskodex 63000.IV im Museo Egizio di Torino. Einleitung, Textbearbeitung und Übersetzung herausgegeben von Wolfgang Kosack. Berlin 2013, Verlag Brunner Christoph, ISBN 978-3-9524018-5-9
Kanpo estekak
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q125576
Multimedia: Papyri / Q125576
