Munarrizketa

Munarrizketa
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
San Bartolome eliza
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa Garaia
Eskualdea	Erdialdea
Udalerria	Leotz
Administrazioa
Mota	leku
Izen ofiziala	Amunarrizqueta
Posta kodea	31395
Herritarra	munarrizketar
Geografia
Koordenatuak	42°37′44″N 1°33′39″W / 42.62889°N 1.56083°W / 42.62889; -1.56083
Garaiera	647 metro
Distantzia	33,5 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria	7 (2021:  2)

Munarrizketa^[1][a] Orbaibarrako Leotz udalerriko leku bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Erdialdea eskualdean.

2021 urtean 7 biztanle zituen.

Bertako biztanleak munarrizketarrak dira.

Izena

Munarrizketa beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:

• gaztelaniaz: Amunarrizqueta

Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:^[2]

• Munarrizqueta (1027)
• Munarizquita (1137)
• Monarisgutia (1172)
• Munarrizqueta (1280)
• Munarrizqueta (1366)
• Munarrizqueta (1534)
• Amunarriz q ta (1587)
• Munarrizqueta (1802)
• Munarrizketa (1974)
• Amunarrizketa (1998)

Geografia

Munarrizketa Erdialdea eskualdean dago, Orbaibar ibarrean eta Leotz udalerrian.

Inguru naturala eta kokapena

Leotz udalerria Nafarroa erdialdean dago Erriberriko merindadean eta Nafarroako hiriburutik 34 kilometrora.

Klima eta landaredia

Leotz udalerriko klimaren ezaugarri mediterraneoak bai batez besteko tenperaturan (12,5 gradu) bai batez besteko prezipitazioetan (600-900mm batez beste) ikusten dira. Aldaketa termikoa handia da, eta 20 gradurainoko aldea egon daiteke udaberriko eta udazkeneko egun askotan. Udan bi hilabete idor izaten dira, uztaila eta abuztua. Urteroko egun euritsuak 80 eta 100 bitartean dira.

Gizakiaren eragina dela eta, jatorrizko basoen azalera asko gutxitu da, eta mantendu den guneetan ameztiak nabarmentzen dira. Horrez gain, XIX. mendetik aurrera egindako birlandaketen ondorioz, Austriatik ekarritako pinu lariziarren (Pinus nigra) eta beltzen 351 hektarea daude.

Estazio meteorologikoa

Leotzen ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Barasoain pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 524 metrora, Nafarroako Gobernuak 1975ean jarritako estazio meteorologikoa dago.^[3]

Datu klimatikoak (Barasoain, 1975-2020)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	20.0	22.0	27.0	29.0	36.0	40.0	42.0	41.0	37.0	31.0	25.0	18.0	42.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	9.2	10.9	14.3	16.1	20.6	25.3	28.4	28.7	23.8	18.6	12.6	9.5	18.2
Batez besteko tenperatura (ºC)	5.4	6.4	9.1	10.7	14.7	18.8	21.4	21.8	17.9	13.8	8.6	5.7	12.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	1.6	1.9	3.9	5.3	8.7	12.2	14.4	15.0	12.0	8.9	4.6	2.0	7.5
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-7.5	-9.0	-10.0	-3.0	0.0	2.0	7.0	7.0	2.0	-3.0	-7.0	-11.0	-11.0
Batez besteko prezipitazioa (mm)	44.2	34.6	41.8	66.6	55.1	42.6	25.3	28.8	43.9	54.3	59.9	51.7	548.8
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	46.0	22.0	44.0	40.0	42.0	38.5	39.0	86.0	95.0	44.0	53.0	40.0	95.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	10.5	9.0	8.0	10.7	10.5	6.4	5.1	4.9	5.4	9.8	11.4	10.9	102.5
Elur egunak (≥ 1 mm)	0.9	1.1	0.9	0.3	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.2	1.2	4.7
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[4]

Historia

Gartzia V.a Ramiritz erregeak 1137an eman zion Iratxeko monasterioari herriko jaurerria, 2400 sosen truke. 1847an Orbaibarrako udalerrirena zen eta egun horretan bertan eraiki zuen bere kontzejuetxea. Orba banatu zenean, Leotz udalerrian sartu zen. XX. mendearen hasieran landa-kooperatiba bat eratu zen. Nafarroako Foru Aldundiaren tutoretzapeko kontzeju izendatu zuten 1963ko irailaren 13an.

Demografia

2021 urteko erroldaren arabera 7 biztanle zituen Munarrizketak.^[5]

Garraioa

Nafarroako Hiriarteko Garraioa sareko 331 linea zerbitzua ematen dio kontzeju honi. Herriak autobus geldialdi bakarra du herrian, Tafallarantz eta Uzkitarantz.

Nafarroako Hiriarteko Garraioa  Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠ 331 Tafalla Barasoain • Orisoain • Artariain • Munarrizketa • Iratxeta • Leotz Uzkita

Autobus zerbitzuak lan egin dezan, 331 linea eskariaren araberako linea baita, bidaia aurreko eguneko 19:00ak baino lehen erreserbatu behar da.

Kultura

Euskara

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Leotz udalerria atzerakada-eremuan sailkatu zen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.^[6]

Koldo Zuazok, 2010ean, Leotz udalerria ez-euskal-eremuan sailkatu zen.^[7]

Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera, Leotz eremu ez-euskalduneko udalerria da, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania da. 2001eko erroldaren arabera, herritarren %15,04k zekien euskaraz hitz egiten, 2010ean % 15,10k eta 2018n % 28,20k. Euskal hiztun gehien dituen Erriberriko merindadeko udalerria da.

2017ko ekainaren 22an Nafarroako Parlamentuak eremu mistora pasatzea erabaki zuen, beste 43 udalekin batean.

Ondasun nabarmenak

• San Bartolome eliza, XII. mendean eraikitako krisitiau eliza.
• Munarrizketako jauregia, Erdi Aroko jauregia.

Oharrak

1. ↑ /munàris̻kéta/ ahoskatua (laguntza)
   Azentua: zorrotza laugarren eta kamutsa bigarren silaban

Erreferentziak

• Jose Maria Jimeno Jurio (zuzendaria), Nafarroako toponimia eta mapagintza. XXXV, Iruñea, 1996. ISBN 84-235-1505-2.

Ikus, gainera

• Leotz
• Orbaibar
• Erdialdea
• Erriberriko merindadea
• Nafarroa Garaia

Kanpo estekak

• Datuak: Q12263876