Jakutia

Jakutia
Errusia
Ereserkia
National Anthem of the Sakha Republic (en)
Administrazioa
Izen ofiziala	Республика Саха (Якутия) Саха Өрөспүүбүлүкэтэ Якутская-Саха Советская Социалистическая Республика
Estatu burujabe	Errusia
ISO 3166-2	RU-SA
Hiriburua	Jakutsk
President of the Sakha Republic (en)	Aysen Nikolayev (en)
Geografia
Koordenatuak	66°24′N 129°10′E / 66.4°N 129.17°E / 66.4; 129.17
Azalera	3.083.523 km²
Mugakideak	Krasnoiarsk kraia, Irkutsk oblasta, Zabaikalski kraia, Amur oblasta, Khabarovsk kraia, Magadan oblasta eta Txukotk
Demografia
Biztanleria	981.971 (2021eko urtarrilaren 1a) 11.866 (2020)
Dentsitatea	0,32 bizt/km²
Hizkuntza ofiziala	errusiera eta Sakhera
Ordu eremua	Yakutsk Time (en) , Vladivostok Time (en) eta Magadango ordua
Matrikula	14
sakha.gov.ru

Sakhako Errepublika^[1] (errusieraz: Республика Саха, translit.: Respublika Sakha, /rʲɪsˈpublʲɪkə sɐˈxa jɪˈkutʲɪjə/ ahoskatua; sakheraz: Саха Өрөспүүбүлүкэтэ Sakha Öröspǖbülükete) edo Jakutia^[1] (errusieraz: Якутия, translit.: Jakutia) Errusiako subjektu federal bat da, errepublika bat zehazki, Ekialde Urruneko Barruti Federalean. Errusiar federazioko errepublika autonomo zabalena da, 3.083.523 km²ko eremuarekin, eta 2010ean 958.528 biztanle zituen^[2]. Hiriburua Jakutsk da.

Geografia

Sakhako Errepublika Siberiako ipar-ekialdean dago. Ozeano Artikora doazen Lena, Jana, Indigirka eta Kolyma ibai-arroak hartzen ditu, eta baita Siberia Berriko uharteak ere. Iparraldean Ozeano Artikoa du, ekialdean Txukotka, Magadan oblasta, Khabarovsk kraia, hegoaldean Amur oblasta, Zabaikalski kraia eta Irkutsk oblasta, eta mendebaldean Krasnoiarsk kraia.

Mendiek hartzen dituzte Sakhako ekialdea (Verkhoiansk eta Txerski mendikateak) eta hegoaldea (Stanovoi). Lautadak hedatzen dira erdialdean, eta ibaiek (Lena, Indigirka, Kolyma) sakonune luzeak eratzen dituzte. Jakutsk, hiriburua, Mirny, Neriungri, Niurba eta Pokrovsk dira hiri nagusiak^[3].

Sakhako klima kontinentala oso gogorra da, eta urtaroen arteko aldeak erabatekoak (muturreko balioak: -43,5 °C urtarrilean eta 50 °C uztailean).

Historia

XVII. mendera arte, abeltzain, ehiztari eta arrantzaleak ziren sakhak. Hara jo zuten errusiar nekazariek hasi zituzten laborantza-lanak. XIX. mendearen bukaeran, Siberian zeharreko burdinbidearekin eta Lena ibaiko merkataritzarekin iritsi ziren Sakhara lehen industria-moldeak. Sakhan Iraultza sobietarra 1918an nagusitu zen eta Jakutiako Errepublika Autonomoa 1922an sortu zen.

Ekonomia

Sakhako basoak aberatsak dira (lurraldearen % 70). Meatzeetan, harrikatza, eztainua, wolframa, urrea eta diamanteak erauzten dira. Arrantza, abere-hazkuntza (behi-azienda eta elur-oreinak) eta, hegoaldean, laborantza (garia, garagarra eta lekadunak) ere aipagarriak dira.

Demografia

2010ean Sakhako Errepublikak 958.528 biztanle zituen. % 49,9 sakha etniakoak ziren eta % 37,8 errusiarrak.

Talde etnikoa	1926ko errolda		1939ko errolda		1959ko errolda		1970ko errolda		1979ko errolda		1989ko errolda		2002ko errolda		2010ko errolda
	Kopurua	%	Kopurua	%	Kopurua	%	Kopurua	%	Kopurua	%	Kopurua	%	Kopurua	%	Kopurua	%
Sakhak	235.926	%81,6	233.273	%56,5	226.053	%46,4	285.749	%43,0	313.917	%36,9	365.236	%33,4	432.290	%45,5	466.492	%49,9
Dolganak	0	%0,0					10	%0,0	64	%0,0	408	%0,0	1.272	%0,1	1.906	%0,2
Evenkak	13.502	%4,7	10.432	%2,5	9.505	%2,0	9.097	%1,4	11.584	%1,4	14.428	%1,3	18.232	%1,9	21.008	%2,2
Evenak	738	%0,3	3.133	%0,8	3.537	%0,7	6.471	%1,0	5.763	%0,7	8.668	%0,8	11.657	%1,2	15.071	%1,6
Jukaghirrak	396	%0,1	267	%0,1	285	%0,1	400	%0,1	526	%0,1	697	%0,1	1.097	%0,1	1.281	%0,1
Txuktxiak	1298	%0,4	400	%0,1	325	%0,1	387	%0,1	377	%0,0	473	%0,0	602	%0,1	670	%0,1
Errusiarrak	30.156	%10,4	146.741	%35,5	215.328	%44,2	314.308	%47,3	429.588	%50,4	550.263	%50,3	390.671	%41,2	353.649	%37,8
Ukrainiarrak	138	%0,0	4.229	%1,0	12.182	%2,5	20.253	%3,0	46.326	%5,4	77.114	%7,	34.633	%3,6	20.341	%2,2
Tatariarrak	1.671	%0,6	4.420	%1,1	5.172	%1,1	7.678	%1,2	10.976	%1,3	17.478	%1,6	10.768	%1,1	8.122	%0,9
Besteak	5.260	%1,8	10.303	%2,5	14.956	%3,1	19.770	%3,0	32.719	%3,8	59.300	%5,4	48.058	%5,1	46.124	%4,9

Erreferentziak

Kanpo estekak

• Datuak: Q6605
• Multimedia: Sakha Republic / Q6605