Shaktismo

Honen sailekoa:
Hinduismoa
Jatorria Hindu Historia Indus haraneko kultura Vedismo Erlijio Dravidiarra Śramaṇa Indiako erlijio tribalak
Ohiturak Tradizio nagusiak Shivaismo Shaktismo Smartismo Vishnuismo
Jainko/Jainkosak Tri-murti Brahma Vishnu Shiva Tridevi Sarasvati Lakshmi Parvati Devas / Devis Vedismoa: Agni Ashvins Chandra Indra Prajapati Pushan Rudra Surya Ushas Varuna Vayu Post-Vedismoa: Dattatreya Durga Ganesha Hanuman Kali Kartikeya Krishna Kubera Radha Rama Shakti Sita Vishvakarma
Kontzeptuak Mundu ikuspegia Hindu kosmologia Hindu mitologia Kronologia puranikoa Ontologia Tattva Tanmatras Panchikarana Pancha Bhoota Guna Parabrahman edo Errealitate gorena Brahman Om Satcitananda Jainkoa Ishvara Jainkoa Hinduismoan Jainkoa eta generoa Hinduismoan Purusartha edo Bizitzaren esanahia Dharma Artha Kama Moksha Bizitzako faseak Brahmacarya Grihastha Vanaprastha Sannyasa Trimarga edo Hiru yogak Bhakti yoga Jnana yoga Karma yoga Moksha edo Askapena Mokṣa-rekin erlazionaturiko kontzeptuak: Paramatman Maya Karma Samsara Gogoa Atman Anatman Sarira Traya Antahkarana Prajna Ananda Viveka Vairagya Samatva Dama Uparati Titiksha Shraddha Samadhana Arishadvargas Ahamkara Etika Niti sastra Yamas Niyama Ahimsa Achourya Aparigraha Brahmacarya Satya Dama Daya Akrodha Arjava Santosha Tapas (hinduismoa) Svādhyāya Shaucha Mitahara Dāna Śāstra pramāṇam Epistemologia Pratyaksha Anumana Upamana Arthapatti Anupalabdi Shabda
Praktikak Gurtza, sakrifizioa eta karitatea Puja Arti Prarthana Śrauta Temploa Murti Bhakti Japa Bhajan Kirtan Yajna Homa Tarpana Vrata Prāyaścitta Tirtha Yatra Tirthadana Matha Nritta-Nritya Dāna Seva Meditazioa Tapas (Hinduismoa) Dhyāna Samādhāna Nididhyāsana Yoga Sadhu Yogi Yogini Asana Sadhana Hatha yoga Jnana yoga Bhakti yoga Karma yoga Raja yoga Kundalini Yoga Artea Bharatanatyam Kathak Kathakali Kuchipudi Manipuri dantza Mohiniyattam Odissi Sattriya Bhagavata Mela Yakshagana Dandiya Raas Musika karnatikoa Pandav Lila Iragate-ohikune Garbhadhana Pumsavana Simantonayana Jatakarma Namakarana Nishkramana Annaprashana Chudakarana Karnavedha Vidyarambha Upanayana Keshanta Ritushuddhi Samavartana Vivaha Antyeshti Jaialdiak Diwali Holi Shivaratri Navaratri Durga Puja Ramlila Vijayadashami Raksha Bandhan Ganesh Chaturthi Vasant Panchami Rama Navami Janmashtami Onam Makar Sankranti Kumbha Mela Pongal Ugadi Vaisakhi Bihu Puthandu Vishu Ratha Yatra
Eskola filosofikoak Astika Samkhya Yoga Nyaya Vaisheshika Mimamsa Vedanta Advaita Dvaita Vishishtadvaita Achintya Bheda Abheda Shuddhadvaita Dvaitadvaita Akshar-Purushottam Darshan Beste eskolak Saiva Kapalika Pasupata Pratyabhijna Vaishnava Pancharatra Charvaka
Guru, santu eta filosofoak Antzinako India Agastya Angiras Aruni Ashtavakra Atri Bharadwaja Nyaya Sutras Jaimini Jamadagni Kanada (filosofoa) Kapila Kashyapa Patanjali Pāṇini Prashastapada Raikva Satyakama Jabala Valmiki Vashistha Vishvamitra Vyasa Yajnavalkya Erdi-aroko India Abhinavagupta Adi Shankara Akka Mahadevi Allama Prabhu Alvars Basava Chaitanya Chakradhara Chāngadeva Dadu Dayal Eknath Gangesha Upadhyaya Gaudapada Gorakshanatha Haridasa Thakur Harivansh Jagannatha Dasa Jayanta Bhatta Jayatīrtha Jiva Goswami Jñāneśvara Kabir Kanaka Dasa Kumārila Bhaṭṭa Madhusūdana Madhva Matsyendranatha Morya Gosavi Mukundarāja Namadeva Narahari Tirtha Nrusinha Saraswatī Nayanars Nimbarka Prabhākara Purandara Dasa Raghavendra Swami Raghunatha Siromani Raghuttama Tirtha Ram Charan Ramananda Ramanuja Ramprasad Sen Ravidas Rupa Goswami Samarth Ramdas Sankardev Satyanatha Tirtha Siddheshwar Sripada Srivallabha Sripadaraja Surdas Swaminarayan Śyāma Śastri Tukaram Tulsidas Tyagaraja Vācaspati Miśra Vadiraja Tirtha Vallabha Valluvar Vedanta Desika Vidyaranya Vyasaraja Aro Modernoa Aurobindo Bhaktivinoda Thakur Chinmayananda Dayananda Saraswati Jaggi Vasudev Krishnananda Saraswati Mahavatar Babaji Mahesh Yogi Narayana Guru Nigamananda Nisargadatta Maharaj Prabhupada Radhakrishnan R. D. Ranade Ramakrishna Ramana Maharshi Sai Baba Sarasvati Satyadhyana Tirtha Siddharameshwar Maharaj Sivananda Swami Rama Tirtha Swami Ramdas Swami Samarth Swami Shraddhanand Tibbetibaba Trailanga U. G. Krishnamurti Upasni Maharaj Vivekananda Yogananda
Hindu testuak Śāstra pramāṇam Śruti Smṛti Ācāra Ātmatuṣṭi Hindu testuak Hindu testuen kronologia Vedak Rig-veda Yajurveda Samaveda Atharvaveda Sailkapenak Samhita Brahmana Aranyaka Upanishad Upanishads Rigveda: Aitareya Kaushitaki Yajurveda: Brihadaranyaka Isha Taittiriya Katha Shvetashvatara Maitri Samaveda: Chandogya Kena Atharvaveda: Mundaka Mandukya Prashna Vedangas Shiksha Chandas Vyakarana Nirukta Kalpa Jyotisha Eskriturak Bhagavad Gita Agamas (Hinduism) Hindu eskriturak Purana Vishnu Purana Bhagavata Purana Devi Bhagavata Purana Nāradeya Purana Vāmana Purana Matsya Purana Garuda Purana Brahma Purana Brahmānda Purana Brahma Vaivarta Purana Bhavishya Purana Padma Purana Agni Purana Shiva Purana Linga Purana Kūrma Purana Skanda Purana Varaha Purana Mārkandeya Purana Itihasas Ramayana Mahabharata Upaveda Ayurveda Dhanurveda Gandharvaveda Sthapatyaveda Shastras, sutras, eta samhitas Dharma Shastra Artha Śastra Shilpa Shastra Kamasutra Brahma Sutras Samkhya Sutras Mimamsa Sutras Nyāya Sūtras Vaiśeṣika Sūtra Yoga Sutras Pramana Sutras Charaka Samhita Sushruta Samhita Natya Shastra Panchatantra Divya Prabandha Tirumurai Ramcharitmanas Yoga Vasistha Swara yoga Panchadasi Stotra eta Stutis Kanakadhāra Stotram Shiva Stuti Vayu Stuti Tamil literatura Tirumurai Divya Prabandham Tirumurukāṟṟuppaṭai Thiruppugal Tirukkural Kamba Ramayanam Five Great Epics Eighteen Greater Texts Eighteen Lesser Texts Aathichoodi Iraiyanar Akapporul Abhirami Anthadhi Thiruvilaiyadal Puranam Vinayagar Agaval
Gizartea Varna Lau varnak: Brahman (kasta) Kshatriya Vaishya Shudra Varna gabeak: Dalit Varna-rekin erlazionaturiko kontzeptuak: Jati Erlazionaturiko kontzeptuak: Persecution Nationalism Hindutva Organisations Reform movements
Besteak Hinduismoa herrialdeka Baliko hinduismoa Hindu kultura Arkitektura Egutegia Ikonografia Mitologia Pilgrimage sites Hinduismoa eta beste erlijioak Jainismo eta Hinduismoa / eta Budismoa / eta Sikhismoa / eta Judaismoa / eta Kristautasuna / eta Islama Kritika
Glosarioa Kronologia Txantiloi:Portal-inline
i e a

Shaktismoa Shaktiren gurtzan oinarritzen den hinduismoaren dotrina, shivaismotik sortua eta hinduismo tantrikoarekin eta yogarekin lotura handia duena.^{[1][2][3][4][5]}

Sahktismoarentzat, Shakti jainko ama da, eta yogien arabera gorputzean lo dagoen eta askatasuna iristeko esnatu behar den energia adierazten du. Hinduismo modernoko eskola nagusietako bat da; gaur egun, Bengala, Assam eta Orissa dira shaktismoaren gune garrantzizkoenak.

Jatorria eta historia

Sharkti-ren gurtzaren arrasto arkeologiko zaharrenak Goi Paleolitoko santutegi baten arrastoak dira; Baghor harria bezala ezagutzen den gune arkeologiko batean, Indiako Madhya Pradesh estatuko Sidhi barrutian aurkitzen direnak. Egindako ikerketa arkeologikoen arabera, Baghor harriak K.a. 8.000-9.000 urteko datazioa du.^[6] Gurtzaren jatorria Indus haraneko kulturara jarraitu daiteke.^[7] Eta Jainkoaren "emakumezko" aldearen mirespen zaharrena hinduismoan Rig Veda-ko 10.125 pasartea da, Devi Suktam himnoa bezala ere ezaguna.^[8][9][10]

Teologia

Shaktak Jainkosa hinduismoko Brahman kontzeptuaren parekotzat dute, existentzia guztiko errealitate goren, final eta behin betikoa. Aldi berean, sorkuntza guztiaren jatorria, bere adierazpena, energia animatzaile zein gidatzailea eta amaiera da. V. R. Ramachandra indiar historialariaren arabera, Shaktismoko teologian "Brahman Shakti estatikoa da eta Shakti Brahman dinamikoa."^[8][11][12]

Jainkosa nagusiak

Shaktak Devi (emakumezko jainkosa) forma ezberdinetan ulertzen du, guztiak jainkosa goren baten alde ezberdinak bezala kontuan hartuak.^[13][14] Shakta jarraitzaileen Devi forma primarioari ishta-devi deitzen zaio, hauek aukeraturiko Devi-a da.^[15] Jainkosaren aukeraketan faktore ugarik parte hartzen dute: familia ohiturak, gune geografikoko praktika ohiturak, guru leinua eta oihartzun pertsonala.^[13]

Gurtza

Shaktismoak sinesmen eta praktika ugari barneratzen ditu (animismotik espekulazio filosofikora). Hauen helburua Devi-ren forma eta izaer islatzen duen Shakti-ra sarbidea bilatzea da.

Bi eskola nagusi daude:

- Srikula. Tripura Sundariren familia, nagusia Indiako hegoaldean.^[16]

- Kalikula. Kaliren familia, nagusi Indiako iparraldean eta ekialdean.^[17][18]

Tenpluak

Shakta tenpluak hegoaldeko Asian zehar aurkitzen dira. Izan ere, herri eta gune geografiko ugari Devi-en forma ezberdinen ondoren izendatu dira.^[19]

Erromesaldi gune nagusiak Shaktismoan Shakti Peethas edo "Devi-ren eserlekuak" deitzen dira. Eserleku kantitatea aldatzen delarik tenplu batetik bestera, lau eta berrogeita hamaika artean.^[12][20][21]

Jaialdiak

Shaktek Hindu jaialdi nagusiak ospatzen dituzte, tenplu, jainko eta leku espezifikoak betetze ugariz gain. Gertakizun garrantzitsuenetako batzuk:^[19]

• Navratri (Bederatzi Gauen Jaialdia). Shakta jaialdi nagusiena da; Sharad Navratri bezala ezaguna, jaialdia bederatzigarren hindu hilabetean (Sharad) ospatzen delako, egutegi gregorianoko irailean edo urrian. Jaialdi honek Devi-ren Navadurga forma ospatzen du.^[22][23][24]
• Vasant Panchami. Saraswati Puja ere deitua.^[25][26]
• Diwali.
• Meenakshi Kalyanam.
• Ambubachi Mela.

Shaktismoa eta hinduismoaren beste tradizioak

Shaktismo superstiziosoa izateagatik gutxietsi da, erlijiotzat hartu ezin den magia beltzez beteriko praktika edo sinesmena.^[27][28] Hori dela eta, tantra praktikak isilpekoak, sekretuak eta kritikatuak izan dira. Kasu askotan, adituen esanetan, ikusleen ezagutza falta, gaizki ulertu eta aurreiritzien ondorioz, Shakten eskrupulu gabeko praktikek ere eragina izan dutelarik. Horregatik, gaur egun hindu askok Tantraren historia eta honek haien tradizioarekin izan dezakeen harremana dudan jartzen dute.^[28][29]

Erreferentziak

Kanpo estekak

• Datuak: Q849345
• Multimedia: Shaktism / Q849345