Livoniar Gerra

Livoniako Gerra
Errusiarren Narvaren setioa 1558an, Boris Chorikov, 1836
Data	1558-1583
Lekua	Estonia, Livonia, Ingria, Rusia
Emaitza	Danimarka eta Norvegiako Erresumak, Suediako Erresuma eta Lituania eta Poloniako Mankomunitatea Lagapena: Estoniak Suediari, Livoniari, Courland eta Semigallia Polonia-Lituaniara, eta Ösel Danimarka-Norvegiara

1558-1583ko Livoniako Gerra Danimarkaren, Poloniaren, Errusiaren eta Suediaren arteko gatazka militar luzea izan zen, Livonia (egungo Estonia eta Letonia eskualde historikoa) kontrolatzeko.

1550eko hamarkadarako, Livoniako konfederazioa ahuldu egin zen Erreformaren ondorioz, bere ekialdeko auzoko Moskuko printzerria boterean hazten zihoan bitartean Kazango Janes eta Astrakhan musulmanak garaitu ostean.

Errusiako Ivan IV.a Errusiako tsarrak zerga izugarriak eskatu zituen: berrogei mila thaler, Livoniako Konfederazioak Dorpat Ordenari ordaindu behar zizkionak. Gatazka 1558ko Errusiako inbasioarekin amaitzen da. Errusiako tropek Dorpat eta Narva okupatu zituzten, Reval setiatuz. Errusiako tsarren helburua Itsaso Baltikorako ezinbesteko sarbidea izatea zen.

Ekintza hori beste herrialde batzuen interesen aurkakoa zen. 1561ean, Livoniar ordena ahuldu egin zen, Vilnako Itunak sakabanatzera eraman zuen, eta bere lurrak Lituaniari (Kurlandia), Suediari (Estlandia) eta Danimarkari (Ösel) esleitu zitzaizkien. Livoniako Ordenako azken maisua, Gotthard Kettler, Kurlandiako Lituaniako Dukerriaren lehen agintaria (basilu) bihurtu zen, geroago Poloniar-Lituaniako Mankomunitatea.

Erik XIV.a Suediakoak eta Frederiko II.a Danimarkakoak tropak bidali zituzten eskuratu berri zituzten lurraldeak babesteko. 1561ean, Estoniako Reval-eko udala Suediaren esku utzi zuten. Reval Baltikoko ekialdeko Suediako beste konkista batzuetarako aurrerapen postua bihurtu zen. 1562rako, Errusia gerran zegoen Poloniako eta Suediako erresumekin. Tsarren armadek garaipenak lortu zituzten hasieran Polotsk (1563) eta Pernau (1575) hartu eta Lituaniako lurraldearen zati handi bat konkistatuz, Vilniusraino iritsi arte.

Bere etsaien bake-eskaintzak baztertuz, tsarra, 1579 inguruan, egoera zailean aurkitu zen, Oprichninak Errusiako ekonomia zeharo eten zuenean, Lituaniak, bitartean, Poloniarekin bat egin zuen (1569), eta buruzagi indartsu bat eskuratu zuen, Esteban I. Bathory (1576). Bathoryk Polotsk berreskuratu ez ezik, Pskov ere setiatu zuen (1581-82). 1581ean, Pontus De La Gardieren agindupean, Suediako mertzenarioen armada batek Narva hiri estrategikoa konkistatu zuen.

Azkenik, 1582an, Yam Zapolskiren bakea sinatu zen Errusiaren eta Poloniaren artean, lehenak Livoniari zegozkion eskakizunei uko eginez. Hurrengo urtean, bakea sinatu zen Suediarekin ere. Plussako itunaren arabera, Errusiak Narva eta Finlandiako golkoko hegoaldeko kostaldea galtzen zituen, horixe izanik Itsaso Baltikorako sarbide bakarra. Egoera partzialki irauli zen hamabi urte geroago Tyavzinoko Itunaren arabera, Suedia eta Errusiaren arteko gerra berri bat piztu baitzen.

Gerrak Errusiako ekonomia hondatu zuen, eta, gero, Aro Nahasia izango zenaren oinarriaren zati bat ezarri zuen.

Erreferentziak

Bibliografia

• Bain, Robert Nisbet. (2006). Scandinavia: a Political History of Denmark, Norway and Sweden from 1513 to 1900. Adamant Media Corp. ISBN 0-543-93899-9..
• Bain, Robert Nisbet. (1971). Slavonic Europe. in: Cambridge historical. Cambridge University Press.
• Black, Jeremy. (1996). Warfare. Renaissance to revolution, 1492–1792. in: Cambridge Illustrated Atlases. II Cambridge University Press ISBN 0-521-47033-1..
• Bülow, Werner. (2003). Als die Bayern Bonn eroberten. Aus der Erlebniswelt einer Generation im Europa des 16. Jahrhunderts. Herbert Utz Verlag ISBN 3-8316-0244-1..
• Cynarski, Stanisław. (2007). Žygimantas Augustas. Versus aureus ISBN 978-9955-699-59-0..
• Dybaś, Bogusław. (2006). «Livland und Polen-Litauen nach dem Frieden von Oliva (1660)» in Willoweit, Dietmar Reiche und Territorien in Ostmitteleuropa. Historische Beziehungen und politische Herrschaftslegitimation. in: Völker, Staaten und Kulturen in Ostmitteleuropa. 2 Oldenbourg Wissenschaftsverlag ISBN 3-486-57839-1..
• Dybaś, Bogusław. (2009). «Zwischen Warschau und Dünaburg. Die adligen Würdenträger in den livländischen Gebieten der Polnisch-Litauischen Republik» in North Kultureller Austausch: Bilanz und Perspektiven der Frühneuzeitforschung. Böhlau ISBN 978-3-412-20333-7..
• Elliott, John Huxtable. (2000). Europe divided, 1559–1598. in: Blackwell classic histories of Europe. (2nd. argitaraldia) Wiley-Blackwell ISBN 978-0-631-21780-0..
• Eriksson, Bo. (2007). Lützen 1632. Norstedts Pocket ISBN 978-91-7263-790-0..
• Fischer, Ernst Ludwig; Kirkpatrick, John. (1907). The Scots in Sweden; being a contribution towards the history of the Scot abroad. O. Schulze & Co. OCLC .4730173.
• Frost, Robert I.. (2000). The Northern Wars: War, State, and Society in Northeastern Europe, 1558–1721. in: Modern wars in perspective. Pearson Education ISBN 0-582-06429-5..
• Hartmann, Stefan. (2005). Herzog Albrecht von Preussen und Livland (1551–1557). Regesten aus dem Herzoglichen Briefarchiv und den Ostpreußischen Folianten. Böhlau ISBN 3-412-12505-9..
• Hübner, Eckhard. (1998). «Zwischen alle Fronten: Magnus von Holstein als König von Livland» in Hübner Zwischen Christianisierung und Europäisierung. Beiträge zur Geschichte Osteuropas in Mittelalter und früher Neuzeit. Festschrift für Peter Nitsche zum 65. Geburtstag. in: Quellen und Studien zur Geschichte des östlichen Europa. 51 Steiner, 313–334 or. ISBN 3-515-07266-7..
• Kahle, Wilhelm. (1984). «Die Bedeutung der Confessio Augustana für die Kirche im Osten» in Hauptmann, Peter Studien zur osteuropäischen Kirchengeschichte und Kirchenkunde. in: Kirche im Osten. 27 Vandenhoeck & Ruprecht ISBN 3-525-56382-5..
• Kreem, Juhan. (2006). «Der Deutsche Orden und die Reformation in Livland» in Mol The military orders and the Reformation. Choices, state building, and the weight of tradition. Uitgeverij Verloren ISBN 90-6550-913-5..
• Körber, Esther-Beate. (1998). Öffentlichkeiten der frühen Neuzeit. Teilnehmer, Formen, Institutionen und Entscheidungen öffentlicher Kommunikation im Herzogtum Preussen von 1525 bis 1618. de Gruyter ISBN 3-11-015600-8..
• De Madariaga, Isabel. (2006). Ivan the Terrible. Yale University Press ISBN 978-0-300-11973-2..
• Nordstrom, Byron J.. (2000). Scandinavia Since 1500. University of Minnesota Press ISBN 978-0-8166-2098-2..
• Oakley, Steward. (1993). War and peace in the Baltic, 1560–1790. in: War in Context. Routledge ISBN 0-415-02472-2..
• Pauker, C. J. U.. (1854). «Der Ordens-Voigt, nachher Königl. dänischer Statthalter zu Sonneburg, Heinrich von Ludinghausen gen. Wolffund dessen Ansprüche an Sonneburg und dessen Gebiet» in Bunge Archiv für die Geschichte Liv-, Ehst- und Curlands. 7.3 Lindsfors Erben.
• Peterson, Gary Dean. (2007). Warrior kings of Sweden. The rise of an empire in the sixteenth and seventeenth centuries. McFarland ISBN 978-0-7864-2873-1..
• Rabe, Horst. (1989). Reich und Glaubensspaltung. Deutschland 1500–1600. in: Neue deutsche Geschichte. 4 C.H.Beck ISBN 3-406-30816-3..
• Roberts, Michael. (1968). The Early Vasas: A History of Sweden, 1523–1611. Cambridge University Press ISBN 1-00-129698-2..
• Solovyov, Sergey. (1791). History of Russia from the Earliest Times. VI MintRight Inc ISBN 5-17-002142-9..
• Steinke, Dimitri. (2009). Die Zivilrechtsordnungen des Baltikums unter dem Einfluss ausländischer, insbesondere deutscher Rechtsquellen. in: Osnabrücker Schriften zur Rechtsgeschichte. 16 Vandenhoeck & Ruprecht ISBN 978-3-89971-573-6..
• Stevens, Carol Belkin. (2007). Russia's wars of emergence, 1460–1730. in: Modern wars in perspective. Pearson Education ISBN 978-0-582-21891-8..
• Stone, Daniel. (2001). The Polish-Lithuanian state, 1386–1795. in: History of East Central Europe. 4 University of Washington Press ISBN 0-295-98093-1..
• Tuchtenhagen, Ralph. (2005). Geschichte der baltischen Länder. in: Beck'sche Reihe. 2355 C.H.Beck ISBN 3-406-50855-3..
• Wernham, Richard Bruce. (1968). The new Cambridge modern history: The Counter-Reformation and price revolution, 1559–1610. Cambridge University Press Archive ISBN 0-521-04543-6..
• Plantilla:Efron

Kanpo estekak

• Datuak: Q246863
• Multimedia: Livonian War / Q246863