Kantoien matxinada

Kantoien matxinada
Irudia
Motamatxinada
Denbora-tarte1873ko uztailaren 12a - 1874ko urtarrilaren 13a
KokalekuAndaluzia
Valentziako Erkidegoa
Murtziako Eskualdea
HerrialdeaEspainiako Lehen Errepublika

Kantoien matxinada (edo Kantoien iraultza) matxinada bat izan zen Espainiako Lehen Errepublikan, 1873ko uztailetik 1874ko urtarrilera bitartean. Haren buruzagiak, kasu askotan, errepublikano federal «zorrotzak» izan ziren (gaztelaniaz: intransigente), Errepublika Federala behetik gora berehala ezarri nahi zutenak, Gorte Konstituziogileek Konstituzio Federal berria egin eta onartu arte itxaron gabe; jarrera horrek Alderdi Errepublikano Federalaren «zentrista» eta «moderatua» sektoreak aldezten zituen (oro har «borondate onekoa» deitzen zitzaien, «zorrotzekin» alderatuak). Matxinadak «erregimen errepublikanoan jarritako herri-itxaropenei» ere erantzun zien[1][2].

Matxinada 1873ko uztailaren 12an hasi zen Cartagenan —nahiz eta hiru egun lehenago lehertu zen Alcoiko Petrolioaren Iraultza, Langileen Nazioarteko Elkartearen (AIT) Espainiako Atalaren ekimenez—, eta Valentzia, Murtzia eta Andaluziako eskualdeetan hedatu zen uztailaren 19tik aurrera, Francesc Pi i Margallen gobernu «zentristaren» dimisioa ezagutu ondoren eta Nicolás Salmerónen gobernu «zentristaren» osaketaren ondotik. Azken horrek, Pi i Margallek pertsuasioa eta errepresioa konbinatzeko garatutako politikaren aurrean, ez zuen zalantzarik izan armada erabiltzen matxinada itotzeko eta Arsenio Martínez Campos eta Manuel Pavía jeneralak Errepublika Federalaren aurka izendatzeko, Emilio Castelarren hurrengo gobernuak indartu zituen operazio militarrak. Azken honek Cartagenaren setioa hasi zuen bertan ezarritako kantoiaren aurka. Setioa 1874ko urtarrilaren 12ra arte iraun zuen, Paviaren estatu-kolpea eta aste bat beranduago, Errepublika Federalaren amaiera eta Serranoren diktadura ekarri zuena[3].

Emilio Castelarren gobernuak mugimendu «separatistatzat» hartu zuen kantoi-matxinada —klase ertain eta altuek partekatutako pertzepzioa—, baina gaur egungo historiografiak dio matxinadak Estatuaren egitura aldatzea besterik ez zuela helburu, Espainiaren batasuna hautsi nahi izan gabe[4][5][6][7][8]

Erreferentziak

  1. Espigado Tocino 2002, 137 orr. .
  2. (Gaztelaniaz) Nuevatribuna. (2023-07-07). «El cantonalismo en España» Nuevatribuna (Noiz kontsultatua: 2023-12-14).
  3. Espigado Tocino 2002.
  4. Piqueras 2014, 362-363 orr. .
  5. Espigado Tocino 2002, 117 orr. .
  6. Suárez Cortina 2023, 30 orr. .
  7. García Moscardó 2023, 202 orr. .
  8. Peyrou 2023, 291 orr. .

Bibliografia

  • Barón Fernández, José. (1998). El movimiento cantonal de 1873 (1ª República). Sada (A Coruña): Edicios do Castro ISBN 84-7492-896-6..
  • Blanco Valdés, Roberto L.. (2014). El laberinto territorial español. Del cantón de Cartagena al secesionismo catalán. Madrid: Alianza Editorial ISBN 978-84-206-8823-7..
  • Casals Bergés, Quintín. (2022). «El Cantonalismo (1873). Notas para un estudio comparado» Aportes: Revista de historia contemporánea 37110.
  • Díez Cano, Leopoldo Santiago. (2023). «Los cantones castellanos. El caso de Salamanca» Muy Historia Edición coleccionista. La rebelión cantonal. 1873, las luchas por una España federal.
  • Espigado Tocino, Gloria. (2002). Rafael Serrano García ed. España, 1868-1874. Nuevos enfoques sobre el Sexenio Democrático. Valladolid: Junta de Castilla y León ISBN 84-9718-089-5..
  • Fontana, Josep. (2007). La época del liberalismo. Vol. 6 de la Historia de España, dirigida por Josep Fontana y Ramón Villares. Barcelona: Crítica/Marcial Pons ISBN 978-84-8432-876-6..
  • Gabriel, Pere. (2023). Manuel Suárez Cortina ed. La Federal. La Primera Republica española. Madrid: Sílex ISBN 978-84-19661-12-8..
  • García Moscardó, Ester. (2023). Manuel Suárez Cortina ed. La Federal. La Primera Republica española. Madrid: Sílex ISBN 978-84-19661-12-8..
  • González Calleja, Eduardo. (2023). Manuel Suárez Cortina ed. La Federal. La Primera Republica española. Madrid: Sílex ISBN 978-84-19661-12-8..
  • Jover Zamora, José María. (1991). Realidad y mito de la Primera República. Madrid: Espasa Calpe ISBN 84-239-1994-3..
  • López-Cordón, María Victoria. (1976). La revolución de 1868 y la I República. Madrid: Siglo XXI ISBN 84-323-0238-4..
  • Miguel González, Román. (2007). La Pasión Revolucionaria. Culturas políticas republicanas y movilización popular en la España del siglo XIX. Madrid: Centro de Estudios Políticos y Constitucionales ISBN 978-84-259-1373-0..
  • Moisand, Jeanne. (2023). Federación o muerte. Los mundos posibles del Cantón de Cartagena (1873). Madrid: Los Libros de la Catarata ISBN 978-84-1352-717-8..
  • Nieto, Alejandro. (2021). La Primera República Española. La Asamblea Nacional: febrero-mayo 1873. Granada: Comares ISBN 978-84-1369-237-1..
  • Orobon, Marie-Angèle. (2022). Gonzalo Capellán ed. Dibujar discursos, construir imaginarios. Prensa y caricatura política en España (1836-1874). Santander: Editorial de la Universidad de Cantabria ISBN 978-84-17888-82-4..
  • Pérez Trujillano, Rubén. (2023). «Cantones de pólvora y papel. Las bases constitucionales de los cantones de Andalucía» Muy Historia Edición coleccionista. La rebelión cantonal. 1873, las luchas por una España federal.
  • Peyrou, Florencia. (2023). La Primera República. Auge y destrucción de una experiencia democrática. Madrid: Akal ISBN 978-84-460-5315-6..
  • Piqueras, José Antonio. (2014). El federalismo. La libertad protegida, la convivencia pactada. Madrid: Cátedra ISBN 978-84-376-3269-8..
  • Suárez Cortina, Manuel. (2023). Manuel Suárez Cortina ed. La Federal. La Primera Republica española. Madrid: Sílex ISBN 978-84-19661-12-8..
  • Termes, Josep. (1977). Anarquismo y sindicalismo en España. La Primera Internacional (1864-1881). Barcelona: Crítica ISBN 84-7423-023-3..
  • Tuñón de Lara, Manuel. (1977). El movimiento obrero en la historia de España. I.1832-1899. Barcelona: Laia ISBN 84-7222-331-0..
  • Vilches, Jorge. (2001). Progreso y Libertad. El Partido Progresista en la Revolución Liberal Española. Madrid: Alianza Editorial ISBN 84-206-6768-4..
  • Vilches, Jorge. (2023). La Primera República Española (1873-1874). De la utopía al caos. Barcelona: Espasa ISBN 978-84-670-6874-0..

Kanpo estekak

Autoritate kontrola
  • Wikimedia proiektuak
  • Wd Datuak: Q3100354
  • Commonscat Multimedia: Revolución cantonal / Q3100354

  • Wd Datuak: Q3100354
  • Commonscat Multimedia: Revolución cantonal / Q3100354