Filipe IV.a Espainiakoa

Irudi gehiago

Gaztela eta Leon erregea

1621eko martxoaren 31 - 1665eko irailaren 17a
← Filipe III.a Espainiakoa - Karlos II.a Espainiakoa →

Portugalgo monarka

1621eko martxoaren 31 - 1640ko abenduaren 1a
← Filipe III.a Espainiakoa - Joanes IV.a Portugalgoa →

Aragoiko erregea

1621eko martxoaren 31 - 1665eko irailaren 17a
← Filipe III.a Espainiakoa - Karlos II.a Espainiakoa →

king of Sardinia ^(en)

1621eko martxoaren 31 - 1665eko irailaren 17a

Iberian Union ^(en) monarka

Bizitza

Jaiotza

Valladolid Royal Palace ^(en)

, 1605eko apirilaren 8a

Herrialdea

Espainia

Bizilekua

Royal Alcazar of Madrid ^(en)

Heriotza

Cuarto bajo del Rey ^(en)

, 1665eko irailaren 17a (60 urte)

Hobiratze lekua

El Escorial monasterioaren errege kripta

Familia

Aita

Filipe III.a Espainiakoa

Ama

Margarita Austriakoa

Ezkontidea(k)

Elisabet Borboikoa (1615eko azaroaren 25a, 1615eko urriaren 8a -
Mariana Austriakoa (1649ko urriaren 7a, 1649ko azaroaren 8a -

Bikotekidea(k)

ikusi

María Calderón
Tomasa Aldana ^(en)
Ana Maria Uribeondo
Casilda Manrique de Luiando Hurtado de Mendoza
Catalina Manrique ^(en)

Seme-alabak

ikusi

Baltasar Karlos Austriakoa
Maria Teresa Austriakoa
Margarita Austriakoa
Philip Prospero, Prince of Asturias ^(en)
Karlos II.a Espainiakoa
John of Austria the Younger ^(en)
Alonso Henríquez de Santo Tomás ^(en)
Alonso Antonio de San Martín ^(en)
Carlos Fernando de Austria y Manrique ^(en)
Juan Cossío ^(en)
Fernando Tomás de Austria ^(en)
Marie Margarita von Habsburg ^(en)
Margarita Catalina von Habsburg ^(en)
Infanta Maria Eugenia of Spain ^(en)
Isabella Teresa von Habsburg ^(en)
Frantzisko Fernando Isidro Austriakoa
Anna Antonia von Habsburg ^(en)
Maria von Habsburg ^(en)
Ana Margarita de San José ^(en)

Anai-arrebak

ikusi

Cardinal-Infante Ferdinand of Austria ^(en)
Infante Carlos of Spain ^(en)
Ana Austriakoa
Maria Ana Espainiakoa
Infante Alonso of Austria ^(en)
Infanta Margarita of Spain ^(en)
Infanta Maria of Austria ^(en)

Familia

ikusi

Filipe II.a Espainiakoa (aitaldeko aitona)
Ana Austriakoa (aitaldeko amona)
Maria Anna of Bavaria ^(en) (amaldeko ama)
Karlos II.a Austriakoa (amaldeko aitona)
Filipe V.a Espainiakoa (birbiloba)

Leinua

Habsburgo Etxea

Hezkuntza

Hizkuntzak

gaztelania

Jarduerak

monarka, agintaria, politikaria eta arte bildumagilea

Lantokia(k)

Madril

Jasotako sariak

ikusi

Urrezko Ardi-larruaren Ordenako zalduna
Grand Master of the Order of the Tower and Sword

Izengoitia(k)

O Grande, O Rei Planeta eta O Opressor

Sinesmenak eta ideologia

Erlijioa

Erromatar Eliza Katolikoa

Filipe IV.a Espainiakoa Handia^[1] edo Filipe III. Portugalgoa (Valladolid, 1605eko apirilaren 8a - Madril, 1665eko irailaren 17), ezizenez Errege-planeta, 1621-1665 bitartean Espainiako erregea eta 1621-1640 bitartean Portugalgo erregea (Filipe III.a Portugalgoa) izan zen. Bere 44 urte eta 170 eguneko erreinaldia Habsburgo leinuko luzeena izan zen eta Espainiako historiako bigarrena, Filipe V.arena eta gero.

Filipe IV.aren garaian, Europa protestantearen eta Frantzia katolikoaren aurkako guda etengabeak Espainiaren beheraldia ekarri zuen, eta betiko bukatu zen Espainiak Europan zuen nagusitasuna.

Biografia

Filipe III.a Espainiakoaren eta Margarita Austriakoaren semea zen. 1621ean, 15 urte zituela, aita hil eta Espainia eta Portugalgo errege bilakatu zen^[2].

Aginpidea bere begikoen eskuetan utzi zuen, Olivares konde-dukearengan bereziki. Hau Espainiak Europan zuen nagusigoa mantentzen saiatu zen. Garai hartan gerra ugari izan ziren: Frantzian, Valtellinako arazoa zela medio, eta Italiako Alpeetan; Flandesko gerrak ere segitzen zuen; Spinolak Breda hartu zuen; Hogeita Hamar Urteko Gerran parte hartu zuen, Nordlingengo garaipenarekin (1634) eta Rocroiko porrotarekin (1643).

1643an, Olivares kargutik kendu ondoren, erregeak berak hartu zuen gobernatzeko erantzukizuna Luis Mendez de Haro Olivaresen iloba eta Medina de las Torresko dukearen laguntzaz. 1659an Frantziaren aurkako gerra amaitu zen, Faisaien uhartean sinatu zen Pirinioetako Hitzarmenarekin.

Barne politikan, berriz, Bizkaian (Gatzaren matxinada, 1631-1634), Katalunian eta Portugalen matxinadak gertatu ziren, eta Portugalek askatasun osoa lortu zuen.

Ezkontza eta seme-alabak

1615eko abuztuaren 17an Bordelen, ordezkarien bitartez, Henrike III.a Nafarroakoaren alaba zen Elisabet Borboikoarekin ezkondu zen. Urte bereko azaroaren 25ean Konpantzian elkartu eta berriro Burgosko katedralean ezkontza errepikatu zuten. Zazpi seme-alaba izan zituzten:
- Maria Margarita (1621)
- Margarita Maria Katalina (1623)
- Maria Eugenia (1625–1627)
- Elisabet Maria Teresa (1627)
- Baltasar Karlos (1629–1646), Asturiasko printzea
- Maria Ana Antonia (1636)
- Maria Teresa (1638–1683), Luis XIV.a Frantziakoarekin ezkondu zena.
Elisabet 1644an hil ostean, 1649an Felipe bere iloba Mariana Austriakoarekin ezkondu zen. Bost seme-alaba izan zituen:
- Margarita Teresa (1651-1673), Leopoldo I.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoarekin ezkondu zena.
- Maria Ambrosia de la Concepción (1655)
- Filipe Prospero (1657-1661), Asturiasko printzea.
- Fernando Tomas (1658–1659)
- Karlos (1661–1700), oinordekoa

Sasikoak

Kontaketa desberdinek hainbat seme eta alaba sasiko zenbatzen dizkiote, maitale desberdinekin izanak.^[3]

María Calderón aktore maitaleakin seme bat izan zuen (Joan Jose 1629–1679).

Catalina Manrique Charelako markesen alabarekin izandako harremanetik, Frantzisko Fernando Isidro jaio zen, Euskal Herrian bizi eta hil zena.

Maitale euskaldunak ere izan zituen, hala nola Casilda Manrique de Luiando Hurtado de Mendoza, zeinaren semea Karlos Fernando Austriakoa (1639-1696) izan zen; eta Ana Maria Uribeondo, zeinaren semea, Fernando Valdés (1638-1702), gobernadore izan zen Novarakoa, Italian.^[4]^[5]

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2013/04/23 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Euskaltzaindia. (PDF) 186. arauaː Atzerriko pertsona-izenak. Grafia-irizpideak. Erregeerreginen eta kidekoen kasua. .
↑ Felipe IV^{[Betiko hautsitako esteka]} Artehistoria.jcyl.es
↑ (Gaztelaniaz) «Así fue la desenfrenada vida sexual de Felipe IV» Muy Interesante 2020-03-12 (Noiz kontsultatua: 2023-05-19).
↑ (Gaztelaniaz) Nuevatribuna. (2015-09-06). «Felipe IV, el putero mayor del Reino» Nuevatribuna (Noiz kontsultatua: 2023-05-19).
↑ (Gaztelaniaz) «7 hijos ilegítimos de Felipe IV» el barroquista 2015-01-31 (Noiz kontsultatua: 2023-05-19).

Kanpo estekak

Autoritate kontrola	Wikimedia proiektuak Datuak: Q691402 Multimedia: Philip IV of Spain / Q691402 Identifikadoreak WorldCat VIAF: 42764 ISNI: 0000000373848590 BNE: XX963200 BNF: 121154782 (data) CANTIC: a11162715 GND: 118593870 LCCN: n81139456 NKC: js20020116005 SUDOC: 029375118 ULAN: 500282775 BIBSYS: 90581103 UB: a1257685 ICCU: MILV062643 BPN: 48077485 Open Library: OL340604A PARES: 46878 RKD: 439029 Hiztegiak eta entziklopediak Auñamendi: 65136 Lur: 02140/eu_f_0295/f0295 GEN: 9694 GEA: 5547 DBE: url Britannica: url Bilduma digitalak BVMC: 60102 Galiciana: 335301 Ondare historikoa FMIS: LSH/agents/23761

Autoritate kontrola

Wikimedia proiektuak
Datuak: Q691402
Multimedia: Philip IV of Spain / Q691402

Identifikadoreak
WorldCat
VIAF: 42764
ISNI: 0000000373848590
BNE: XX963200
BNF: 121154782 (data)
CANTIC: a11162715
GND: 118593870
LCCN: n81139456
NKC: js20020116005
SUDOC: 029375118
ULAN: 500282775
BIBSYS: 90581103
UB: a1257685
ICCU: MILV062643
BPN: 48077485
Open Library: OL340604A
PARES: 46878
RKD: 439029
Hiztegiak eta entziklopediak
Auñamendi: 65136
Lur: 02140/eu_f_0295/f0295
GEN: 9694
GEA: 5547
DBE: url
Britannica: url
Bilduma digitalak
BVMC: 60102
Galiciana: 335301
Ondare historikoa
FMIS: LSH/agents/23761

Datuak: Q691402
Multimedia: Philip IV of Spain / Q691402

i e a Espainiako errege-erreginak
Egungoa: Felipe VI.a Fernando II.a eta Elisabet I.a • Joana eta Filipe I.a • Joana eta Karlos I.a • Filipe II.a • Filipe III.a • Filipe IV.a • Karlos II.a • Filipe V.a • Luis I.a • Fernando VI.a • Karlos III.a • Karlos IV.a • Josef I.a • Fernando VII.a • Elisabet II.a • Amadeo I.a • Alfontso XII.a • Alfontso XIII.a • Juan Carlos I.a

i e a Portugalgo errege-erreginak
Borgoinako leinua (1139–1383)	Alfontso I.a • Antso I.a • Alfontso II.a • Antso II.a • Alfontso III.a • Dionisio I.a • Alfontso IV.a • Petri I.a • Fernando I.a
Aviz leinua (1385–1495)	Joan I.a • Eduardo I.a • Alfontso V.a • Joan II.a
Aviz-Beja leinua (1495–1580)	Manuel I.a • Joan III.a • Sebastian I.a • Henrike I.a
Habsburgo leinua (1581–1640)	Filipe I.a • Filipe II.a • Filipe III.a
Braganza leinua (1640–1853)	Joan IV.a • Alfontso VI.a • Petri II.a • Joan V.a • Josef I.a • Maria I.a Petri III.arekin batera • Joan VI.a • Petri IV.a • Maria II.a • Mikel I.a • Maria II.a Fernando II.arekin batera
Braganza-Coburg leinua (1853–1910)	Petri V.a • Luis I.a • Karlos I.a • Manuel II.a

i e a Asturiasko printzeak
Egungoa: Leonor (2014–egun) Henrike (1388–1390) • Maria (1402–1405) • Joanes (1405–1406) • Katalina (1423–1424) • Leonor (1424–1425) • Henrike (1425–1454) • Joana (1462–1464) • Alfontso (1464–1468) • Elisabet (1468–1470) • Elisabet (1470–1478) • Joanes (1478–1497) • Elisabet (1497–1498) • Mikel (1498–1500) • Joana (1502–1504) • Karlos (1504–1516) • Filipe (1527–1556) • Karlos (1556–1568) • Fernando (1571–1578) • Diego (1578–1582) • Filipe (1582–1598) • Filipe (1605–1621) • Baltasar Karlos (1629–1646) • Filipe Prospero (1657–1661) • Karlos (1661–1665) • Josef Fernando (1698–1699) • Luis (1709–1724) • Fernando (1724–1746) • Karlos (1759–1788) • Fernando (1788–1808) • Elisabet (1830–1833) • Maria Elisabet (1851–1857) • Alfontso (1857–1868) • Manuel Filiberto (1871–1873) • Maria Elisabet (1875–1880) • Maria Mercedes (1880–1904) • Alfontso (1907–1931) • Filipe (1977–2014)