Ulanów

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Ulanów

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Ulanów (ujednoznacznienie).

Ulanów

miasto w gminie miejsko-wiejskiej

Urząd Miasta

Herb

Państwo

Polska

Województwo

podkarpackie

Powiat

niżański

Gmina

Ulanów

Data założenia

1616

Prawa miejskie

1616

Burmistrz

Stanisław Garbacz

Powierzchnia

8,2^[1] km²

Populacja (2022)
• liczba ludności
• gęstość

1392^[1]
170^[1] os./km²

Strefa numeracyjna

+48 15

Kod pocztowy

37-410

Tablice rejestracyjne

RNI

Położenie na mapie gminy Ulanów

Położenie na mapie Polski

Położenie na mapie województwa podkarpackiego

Położenie na mapie powiatu niżańskiego

50°29′25″N 22°15′55″E/50,490278 22,265278

TERC (TERYT)

1812074

SIMC

0981386

Urząd miejski

ul. Rynek 5
37-410 Ulanów

Multimedia w Wikimedia Commons

Informacje w Wikipodróżach

Hasło w Wikisłowniku

Strona internetowa

Ulanów – miasto w województwie podkarpackim, w powiecie niżańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ulanów, położone u ujścia Tanwi do Sanu. Leży w historycznej ziemi sandomierskiej w Małopolsce, stanowiło część województwa sandomierskiego^[2].

Miasto jest ośrodkiem usługowym i turystyczno-wypoczynkowym. Bractwo Flisackie, skupiające około 150 członków, kultywuje tradycje flisackie^[3]. Funkcjonuje w mieście drobny przemysł wikliniarski i chemiczny.

W miejscowości znajduje się kościół, który jest siedzibą parafii pw. św. Jana Chrzciciela i św. Barbary. W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii lubelskiej, diecezji sandomierskiej, dekanatu Ulanów.

W odległości 3 km od miasta, przebiega droga krajowa nr 77. Przez miasto przebiega żółty szlak turystyczny z Sandomierza do Leżajska^[4].

Historia

Miasto założone przez Stanisława Ulinę Ulińskiego w 1616 r. w widłach Sanu i Tanwi. W XVII wieku istniały cechy kuśniersko-krawiecki i cech szewski. Na początku XVIII wieku powstał tu cech retmański.

Prawa miejskie uzyskał w 1616. Sławę i bujny rozkwit od XVII wieku do XIX wieku Ulanów zawdzięczał rozbudowanemu rzemiosłu szkutniczemu oraz silnemu ośrodkowi flisackiemu. U ujścia Tanwi do Sanu znajdowała się przystań rzeczna zwana „palem”, do której zawijały statki żeglugi śródlądowej. Przy „palu” w Ulanowie naprawiano statki. W latach wojen szwedzkich w XVII wieku Ulanów ucierpiał od najeźdźców. Podobnie zresztą w czasie wojen w następnym wieku, kiedy różne wojska łupiły miasto.

W połowie XIX wieku właścicielem Ulanowa wraz z przyległymi dobrami (Bieliniec, Wólka Bielińska, Bieliny, Glinianka i Dąbrowica) był Stanisław hr. Mniszek. Po jego śmierci w roku 1860 dobra te przypadły jego synowi, Alfonsowi hr. Mniszkowi (ur. 1828), żonatemu z Jadwigą z hr. Dunin-Borkowską. Od tej ostatniej zakupił je w 1892 roku Stefan Sękowski (1859-1910), żonaty z Karoliną ze Szlachtowskich (1866-1926). Po śmierci Stefana Sękowskiego Ulanów wraz z przyległymi wsiami nabył Witold ks. Czartoryski (1864-1945).

Od początku XX w. konkurencja kolei znacznie ograniczyła działalność tutejszych flisaków^[5]. Praktycznie zanikła żegluga statkami. Zniszczenia z okresu I wojny światowej i emigracja części ludności miasta do Ameryki, spowodowało zmniejszenie liczby mieszkańców Ulanowa i utratę praw miejskich w 1934. Zmalała ilość spławianych tratew, chociaż w latach międzywojennych dostarczano stąd jeszcze drewno aż do Gdańska^[6]. Szczątkowy spław zachował się do pierwszych lat po II wojnie światowej. Ostatnie tratwy wypłynęły z Ulanowa w 1968 r.^[5]

W Zwolakach znajduje się drewniana kaplica Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny z 1872 przeniesiona tutaj w 1981 z pobliskiej Dąbrowicy.

W 1921 r. w Zwolakach (obecnie teren Ulanowa) powstała grupa Badaczy Pisma Świętego, zaś w 1935 w Zwolakach powstał zbór Świadków Jehowy (obecnie zbór Nisko)^[7].

Ludność żydowska Ulanowa liczyła w 1939 roku 2200 osób i stanowiła 56,5% ogółu mieszkańców. Społeczność tę hitlerowcy wypędzili z miejscowości w listopadzie 1942^[8].

Ulanów odzyskał prawa miejskie w 1958. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa tarnobrzeskiego.

8 września 1991 r. powstało w Ulanowie Bractwo Flisackie pod wezwaniem świętej Barbary. Za główny cel swojej działalności przyjęło kultywowanie flisackich tradycji Ulanowa oraz rozwój kulturalny gminy ulanowskiej. W 1993 roku został zorganizowany pierwszy kulturowy spław tratwiany z Ulanowa do Gdańska, o nazwie „Flis Szlakiem Praojców” (w 26 dni tratwy przebyły 724 km). Kolejne flisy na tej samej trasie odbyły się w 1996 i w 1997 roku. Podczas Międzynarodowego Zjazdu Flisaków we Włoszech w 2005 r. stowarzyszenie z Ulanowa zostało przyjęte do Międzynarodowego Stowarzyszenia Flisaków, zrzeszającego wówczas 26 organizacji^[9]. W 2009 w Ulanowie odbył się Międzynarodowy Zjazd Flisaków, a w 2015 otwarto Muzeum Flisactwa Polskiego^[10].

Urodzeni w Ulanowie

Aleksander Pityński – porucznik Wojska Polskiego, żołnierz Narodowej Organizacji Wojskowej i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego.

Andrzej Pityński – polski rzeźbiarz mieszkający w Stanach Zjednoczonych. Kawaler Orderu Orła Białego.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Ulanowa w 2014 roku^[11].

Zabytki

Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela i św. Barbary wzniesiony w 1643 r. z fundacji Jana Hilarego Ulińskiego, chorążego halickiego. Jan Uliński był synem Stanisława i Zofii Kostczanki, h. Dąbrowa^[12]. Kościół wielokrotnie remontowano w XVIII w. W II poł. XIX w. świątynię gruntownie odnowiono. Wnętrze dekorowane jest figuralną polichromią, prawdopodobnie z XVIII w., odnowioną i uzupełnioną w 1868 r. Zespół kościelny otoczony jest murem, w którego obwodzie od południa wbudowano murową dzwonnicę oraz dwie bramki: od północy i od południa.

Kościół znajduje się na terenie wpisanego do rejestru zabytków cmentarza parafialnego.

Kościół parafialny
Kościół „flisacki” św. Trójcy
Cmentarz żydowski

Kościół filialny pw. św. Trójcy (tzw. flisacki, cmentarny) zbudowany prawdopodobnie w 1660 z fundacji Jędrzeja Zamojskiego, wojewody smoleńskiego. Konsekrowany w 1742 i w tym samym czasie rozbudowany. Około połowy XIX w. kościół poddano gruntownemu remontowi. Wnętrze kościoła ozdobione polichromią z elementami iluzjonistycznej architektury pochodzącej zapewne z XVIII w., przemalowanej w II poł. XIX w. W 2002 kościół uległ zniszczeniu na skutek pożaru. Renowacja trwała 3 lata.
Drewniane domy z XIX wieku.
Kirkut założony około 1700

Sport

W mieście działa piłkarski Miejsko-Gminy Klub Sportowy Retman Ulanów, który powstał w 1950^[13]. W sezonie 2018/19 drużyna grała w klasie okręgowej, obecnie w Klasie A okręgu Stalowa Wola. Barwy klubowe: niebiesko-żółte^[14]. Wychowankiem Retmana Ulanów był Stanisław Karaś^[15], który następnie przeszedł do Stali Stalowa Wola, a potem od sezonu 1976/77 do Stali Mielec^[16].

Zobacz też

gmina Ulanów
gmina Ulanów I
gmina Ulanów II

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .
↑ Jerzy Kwiatek, Teofil Lijewski: Leksykon miast polskich. MUZA SA, Warszawa 1998, s. 939. ISBN 83-7079-926-4
↑ Strona Bractwa Flisackiego. flisacy.ovh.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-29)]..
↑ Turystyka w gminie Ulanów. 2020-08-06. [dostęp 2020-08-06].
↑ ^a ^b W Ulanowie powstało Muzeum Flisactwa Polskiego. Portal historyczny dzieje.pl, 2015-05-01. [dostęp 2024-03-07].
↑ Stanisław Kłos: Województwo rzeszowskie. Przewodnik. Wyd. II poprawione i uzupełnione. Warszawa: Sport i Turystyka, 1973, s. 172.
↑ KrzysztofK. Biliński KrzysztofK., Hiobowie XX wieku, Wrocław: Wydawnictwo A Propos, 2012, s. 84, 180–190, ISBN 978-83-63306-15-1, OCLC 839256207 .
↑ Ulanów. sztetl.org.pl. [dostęp 2016-09-17].
↑ Bractwo Flisackie p.w. Św Barbary. [dostęp 2024-03-10].
↑ Muzeum Flisactwa Polskiego w Ulanowie uroczyście otwarte.
↑ Ulanów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Jerzy Antoni Kostka: Kostkowie herbu Dąbrowa. Koszalin: Z.P. POLIMER, 2010, s. 57, 250 i 251. ISBN 978-83-89976-40-6.
↑ Skarb - Retman Ulanów [online], www.90minut.pl [dostęp 2022-09-03] .
↑ Oficjalna strona klubu
↑ I Memoriał Przemysława Pikuły i 70-lecie Retmana Ulanów | Sztafeta.pl [online], 19 lipca 2020 [dostęp 2023-08-02] (pol.).
↑ Historia FKS Stal Mielec [online], 29 stycznia 2014 [dostęp 2023-08-02] (pol.).

Linki zewnętrzne

Ulanów z Wolakami, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 780 .

Miasta województwa podkarpackiego

Miasta na prawach powiatu	Krosno Przemyśl Rzeszów Tarnobrzeg
Miasta powiatowe	Brzozów Dębica Jarosław Jasło Kolbuszowa Krosno Lesko Leżajsk Lubaczów Łańcut Mielec Nisko Przemyśl Przeworsk Ropczyce Rzeszów Sanok Stalowa Wola Strzyżów Tarnobrzeg Ustrzyki Dolne
Miasta gminne	Baranów Sandomierski Bircza Błażowa Boguchwała Brzostek Cieszanów Dubiecko Dukla Dynów Głogów Małopolski Iwonicz-Zdrój Jawornik Polski Jedlicze Kańczuga Kołaczyce Narol Nowa Dęba Nowa Sarzyna Oleszyce Pilzno Pruchnik Przecław Radomyśl Wielki Radymno Rudnik nad Sanem Rymanów Sędziszów Małopolski Sieniawa Sokołów Małopolski Tyczyn Ulanów Zagórz Zaklików

Gmina Ulanów

Siedziba gminy: Ulanów

Miasto	Ulanów
Wsie	Bieliniec Bieliny Borki Bukowina Dąbrowica Dąbrówka Glinianka Huta Deręgowska Kurzyna Mała Kurzyna Średnia Kurzyna Wielka Wólka Bielińska Wólka Tanewska
Integralne części wsi	Bagno Bór Borsuczyny Bór Buława Dyjaki Folwark Gajówka Górka Jeziorko Kępa Rudnicka Konie Koszary ~~Krzaki Kłyżowskie~~ (zniesiona) Majdan Dąbrówszczański Mieszyce Mokradło Na Stawie Nadtamy Niwa Pałki Piaski Podbór Podbuk Podgranica Podosiczyna Porębiska Rędziny Ruda Tarnewska Ryczki Stok Strumień Suche Laski Szewcy Tobyłka Wołoszyny Wymysłów (Kurzyna Mała) Wymysłów (Wólka Tanewska) Zachoina Zadąbrowa Zagóra Zakurzynka Zarowie Żabie

Powiat niżański

Miasta	Nisko Rudnik nad Sanem Ulanów
Gminy miejsko-wiejskie	Nisko Rudnik nad Sanem Ulanów
Gminy wiejskie	Harasiuki Jarocin Jeżowe Krzeszów

Powiat niżański (1920–39 i 1945–73) (► II RP)

Siedziba powiatu – Nisko

Przynależność wojewódzka	woj. lwowskie (1920–39) woj. rzeszowskie (1945–73)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Nisko (od 1933) Rudnik (od 1934)
Miasteczka (1920–34)	Rudnik (→) Ulanów
Gminy miejskie (1920–39^ab i 1945–73 →)	Nisko^[A] Rudnik^[A] Stalowa Wola (1945–53 →) Ulanów (do 1934 i od 1958)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39^ab, 1945–54 i 1973 →)	Bojanów (od 1951) Jarocin^[B] Jeżowe^[A] Kamień^[A] Nisko^[A] Pysznica (1973) Rudnik^[A] Stany (do 1939, 1945–50 i 1952–54) Ulanów (1973) Ulanów I^[B] (do 1954) Ulanów II^[B] (do 1954)
Gromady (1954–72)	Bieliny (1954–72) Bojanów (1954–72) Cholewiana Góra (1954–61) Dąbrówka (1954–59) Domostawa (1954–72) Groble (1954–61) Jarocin (1954–72) Jastkowice (← 1961–72) Jata (1954–61) Jeżowe (1954–72) Kamień (1954–72) Kłyżów (1954–61) Kopki (1954–72) Kurzyna Średnia (1954–72) Łętownia (1954–55 →) Łowisko (1954–61) Nart Nowy (1954–72) Nowosielec (1954–72) Przędzel (1954–72) Przyszów (1954–68) Pysznica (1954–72) Racławice (1954–61) Stany (1954–72) Tarnogóra (1954–55 →) Ulanów (1954–57) Wólka Bielińska (1954–61) Wólka Tanewska (1954–72) Zarzecze (1954–72)

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f podczas okupacji 1939–45 jednostka włączona do Landkreis Jaroslau (dystrykt krakowski, GG)
↑ ^a ^b ^c podczas okupacji 1939–45 jednostka włączona do Landkreis Kraśnik (dystrykt lubelski, GG)

Powiat stalowowolski (1973–1975)

Siedziba powiatu – Stalowa Wola

Przynależność wojewódzka	województwo rzeszowskie
Miasta (← 1973–75)	Nisko Rudnik Ulanów
Gminy wiejskie zbiorowe (← 1973–75)	Bojanów Jarocin Jeżowe Kamień Nisko Pysznica Rudnik Ulanów

Miasta i miasteczka zdegradowane reformą gminną z 1933–1934

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich / praw miasteczka / praw osiedla; (2) wytłuszczono miasta/osiedla trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast; (4) ^OTP – osiedle typu miejskiego; (5) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)

Źródła: Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420, Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.

Kontrola autorytatywna (miasto):