Tortul havzası
Kalkan Platform Orojen Genişletilmiş kabuk | Okyanusal kabuk: 0-20 Ma 20-65 Ma >65 Ma |
Tortul havzası, uzun süreli çökmenin tortu birikimi için konaklama alanı oluşturduğu bölgelerdir.[1] Tortullar gömüldükçe artan basınca maruz kalırlar ve onları tortul kayaçlara dönüştüren sıkıştırma ve taşlaşma süreçleri başlamaktadır.[2]
Tortul havzalar, genellikle levha tektoniği aktivitesi ile ilişkili çeşitli jeolojik ortamlarda meydana gelmektedir. Çökmeye yol açan tektonik süreçler, alttaki kabuğun incelmesini; tortul, volkanik veya tektonik yükleme; veya bitişik litosferin kalınlığında veya yoğunluğundaki değişiklikler.[3]
Havzalar, tektonik ortamlarına (ıraksak, yakınsak, dönüşüm, levha içi), havzanın aktif levha kenarlarına yakınlığına ve havzanın altında okyanusal, kıtasal veya geçiş kabuğunun olup olmadığına göre sınıflandırılır.[4] Farklı tektonik rejimlerde oluşan havzalar korunma potansiyelleri bakımından farklılık göstermektedir. Okyanus kabuğunda, havzaların muhtemelen batması muhtemelken, marjinal kıtasal havzalar kısmen korunabilir ve intrakratonik havzaların korunma olasılığı yüksektir.
Tortul havzalar büyük ekonomik öneme sahiptir. Dünyanın hemen hemen tüm petrol, doğalgaz ile kömürünün tamamı tortul kayaçlarda bulunur. Belirli tortul ortamlarda oluşan tortul kayaçlarda birçok metal cevheri de bulunmaktadır.[5]
Kaynakça
- ^ Allen, Philip A.; John R. Allen (2008). Basin analysis : principles and applications. 2. ed., [Nachdr.] Malden, MA [u.a.]: Blackwell. ISBN 978-0-6320-5207-3.
- ^ Boggs, Sam, Jr. (1987). Principles of sedimentology and stratigraphy. Columbus: Merrill Pub. Co. s. 265. ISBN 0675204879.
- ^ Cathy J. Busby and Raymond V. Ingersoll, (Ed.) (1995). Tectonics of sedimentary basins. Cambridge, Massachusetts [u.a.]: Blackwell Science. ISBN 978-0865422452.
- ^ Dickinson, William R. (1974). Tectonics and Sedimentation. Special Publications of the Society for Sedimentary Geology.
- ^ Boggs 1987, p.16
Dış bağlantılar
- Preliminary Catalog of the Sedimentary Basins of the United States United States Geological Survey
- Global sedimentary basin map 2 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
