Babekiyye

İslâm'da mezhepler
Makale serilerinden

Bugünkü fıkhî mezhepler Sünnilik'in Dört fıkhî mezhebi: • Hanefî (İmâm-ı Â’zam Ebû Hanîfe) • Malikî (Mâlik bin Enes) • Şafi (Şafii) • Hanbelî (Ahmed bin Hanbel) Diğer Sünnî fıkıh mezhepleri: • Zâhirî (Davud el İsbehani ve İbn Hazm) • Selefî (Takiy’ûd-Dîn İbn-i Teymiyye) • Vahhâbîler (İbn-i Abd’ûl-Vahhâb) Şiîliğin İmamiye (Şiilik öğretisi) fıkhından Üç mezhep: • Zeyd’îyye (Zeyd bin Ali bin Zeynelâbidîn) • İsmâ‘îl’îyye/Yedicilik (Nizârî ve Mustâ‘lî) • İsnâ‘aşer’îyye/İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi) (Câferî ve Alevilik) Bâtınîler: • Dûrz’îyye • Nusayr’îyye • Ahmed’îyye Haricîler: • İbadiyye
İ'tikadî mezhepler İslâm'da İ'tikadî mezhepler • Asarî (Eserler) • Selef’îyye (Hanbelîler) • Şeyh’ûl-İslâm İbn-i Teymiyye • Ghulat Selef’îyye • Vahhabilik • Ehl-i Hadis • Cebriyye • Cebriye-i Hâlisa • Cebriye-i Mutavassita • Eş'ârîyye • Bâkıllân’îyye • Gazzâl’îyye • Bâtınî-Eş'ârîlik • Sünnilik Tarikat • Mâtürîdîyye • Kaderiyye • Cuhen’îyye (Irak Kolu) • Dımeşk’îyye (Şam Kolu) • Mutezile • Vâsıl’îyye • Huzeyl’îyye • Nazzâm’îyye • Hâitı’îyye • Bişr’îyye • Mâ’mer’îyye • Muzdâr’îyye • Sumâm’îyye • Hişâm’îyye • Câhiz’ıyye • Hayât’ıyye • Cûbbâ’îyye • Befşem’îyye • Ghulat Mutezile • Hâbit’îyye • Hımâr’îyye • Bâtınî-Mutezile • Müteşeyyî’ Tarikat • Mürcie • Sünnilik Mürcie • Bid'atçı Mürcie • Kerrâm’îyye • Müşebbihe (Antropoteizm) • Hulmân’îyye • Mücessime (Hulûl) • Ebû Müslim Horasânî • Sinbâd • El-Mukanna • Babekiyye • Hattâbiyye • Bezîg’îyye • Hattâbiyye • Muammer’îyye • Umeyr’îyye • Mufaddal’îyye • Muhammise • Cevâlik’îyye • Rum Abdalları • Bâtınîlik (Meymûn el-Kaddâh)/Yedicilik • Karmat’îyye (Hamdân Kârmat) (Yediciler) • Türkistan Aleviliği (Nâsır Hüsrev) • Tasavvufî-Bâtınîlik (Meymûn el-Kaddâh) • Alevilik • Alevilik Tarikat • İbâh’îyyûn • Nusayrilik (Nusayriler) • Dürzîlik (Hâkim bi-EmrʿAllâh) • Haşhaşiler (Hasan Sabbah) • Babailik (Baba İlyâs Horasanî) • Kızılbaş • Hurûfîlik (Fadl’Allah Yezdânî) • Bektaşilik (Balım Sultan) Kaynak: Muhammed Ebû Zehra, İslâm’da Siyâsî ve İ’tikadî Mezhepler Tarihi, Ethem Ruhi Fığlalı ve Osman Eskicioğlu Tercümesi, Yağmur, İstanbul, 1970.
Siyâsî mezhepler İslâm'da Siyâsî ekôller • Şîʿa-i Muhlîsîn: Sünnîler ve Zeydîler • Şîʿa-i Ulâ (Sünnilik) • Hanefîlik • Malikîlik • Şafiîlik • Zâhîrîler • Davud el İsbehani • İbn Hazm • Hanbelîlik • Selef-i Salihin • İbn Teymiye • Ghulat Selef’îyyûn • Vahhabilik • Zeydîlik • Betr’îyye/Sâlih’îyye • Cerîr’îyye/Süleyman’îyye • Yemen Zeydiliki • Kâsım’îyye • Hadâv’îyye • Muhteria • Mutarrif’îyye • Alavîler • Hasan el-Utruş • Kâsım’îyye • Ghulat Zeydilik • Cârûd’îyye • Nâim’îyye • Ya'kûb’îyye • Hariciler • Ezarikâ • Sufr’îyye • Necedât • Acrâd’îyye • İbâz’îyye • Ghulat Hariciler • Yezîdiyye • Meymuniye • Galiyye • Sebe’îyye (Abdullah bin Sebe) • Hattâbiyye (Ebû’l-Hattâb el-Esedî) • Bezîg’îyye • Hattâbiyye • Keysân’îyye • Muhtar es-Sekafi/Keysân’îyyet-ûl-Hullas • Hâşim’îyye • Harb’îyye • Muâv’îyye/Cennâh’îyye • Hâris’îyye • Beyân’îyye • Ravendiyye • Rizamiyye • Ebû Müslim Horasânî • Sinbâd • Berkûk’îyye • Havâl’îyye • Muhammira • El-Mukanna • Hurremiyye • Babekiyye • Babek Hürremi • Kızılbaş • Kûl’îyye • İshâk et-Türk’îyye • Riyâh’îyye • Kerbiyye • Bâtınîlik (Meymûn el-Kaddâh) • Hallâc’îyye • Hulûl’îyye • Alevîler (Tasavvufî-Bâtınîlik) • Hulmân’îyye • Karmatîlik • Ebû Saʿid’îyye • Cennâb’îyye • Ghulat Ezoterizmyye (Bâtınîlik) • Ahmed bin el-Keyyâl bin el-Khasibî • Hâkim’îyye (Dürzîlik) • Haşhaşiler (Alamut Kalesi) • İmamiye (Şiilik öğretisi): İsmaililik ve İsnâaşeriyye • İmamiye (Şiilik öğretisi)-i Seb’îyye (İsmaililik)/Yedicilik • Yediciler (Yediciler) • Mustâ‘lîler (Mustali fıkhı) • Mecîd’îyye/Hâfız’îyye • Tâyyîb’îyye (Tayyib Ebu'l-Kasım) • Davudî İsmailîlik • Süleymanî İsmaililik • Alavî Buhra • Kutbî Buhra • Nizârîler (Nizâr’îyye) • İmâmiye-i İsnâ‘aşer’îyye/İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi) • Caferilik • Ahbâr’îyye • Usûl’îyye • Alevilik • Ghulat İmamet • Mûgır’îyye • Mansûr’îyye • Azâkıra • Albâ’îyeyye (Ulyâ’îyye) • Zemm’îyye • Ayn’îyye • Mim’îyye • Sîn’îyye • Muhammise • Şûray’îyye • Gurâb’îyye • Zübâb’îyye • Nusayrilik • Şemânîlik’den İslam’e bağlananlar • Babailik • Vefâ’îyye • Kızılbaş • Çepniler • Tahtacılar • Baba Rasûl (İlyâs’îyye) • Sarı Saltık Baba (Saltuk’îyye) • Behlül Baba • Aybek Baba • İshâk Baba (İshâk’îyye) • Burak Baba (Burak’îyyûn) • Lokman Baba (Yesevilik) • Haydar Baba (Haydarîlik) • Hacı Bektâş (Bektaşilik) • Balım Sultan (Dedebabalık) • Demir Baba (Âli’îyye) • Harabâti Baba (Harabât’îyye) • İslâmiyet’ten çıkan Dinler • Haşhaşiler • Ali-İlahilik • Nusayrilik • Dürzîlik • Hurûfilik (Hurûfilik) • Nûktâvîlik (Noktacılık) • Dîn-i İlâhî • Şeyhîlik (Ahisâ’îyye) • Babilik (Ali Muhammed Şirazi) • Ezelî Bâbîler (Subh Ezel) • Bahâîlik (Bahâ’ûl-Lâh) • Ahmedîlik • İslam dışı dinler • Zerdüştlük • Zurvanizm • Mazdekçilik • Mani dini • Budizm • Sâbiîlik • Nebatiler • Luviler • Hitit mitolojisi • Yezdânizm • Ehl-i Hak • Yezîdîler • Işıkçılık Kaynak: Mustafa Öz, Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü, Ensar Yayıncılık, İstanbul, 2011.
İmamî mezhepler • İmamet • Ghulât (Kökenciler) • Bazighîlik • Dhammîlik • Ghurabîlik • Hürremîlik (Muhammira) • Keysanilik (Keysanilik) • Berberîcilik • Haşimîlik • Karibîlik / Kuraybîlik • Sarrajcılık • Nusayrilik (Nusayrilik) • Haydariyye • Şemsiyye / Şimaliyye • Kameriyye / Kilaziyye • Gaybiyye • Ya’furîlik • Zeydilik (Zeydilik) • Dukeynîlik • Halefîlik • Heşebîlik / Sûrhabîlik • Jarûdîlik • Alavîler • Banu Ukheydhirîler • Büveyhoğulları • Cüstaniler • El-Mezîdiler • Hasnaviler • *İdrîsîler* • Hammudi Hanedanı • Kakuyiler • Yemen İmamları/Kralları • Süleymanîlik • Butrîlik / Tâbîrilik • Salihîlik • Vâsîtîlik • İsmaililik (Yedicilik) • Fâtımî Devleti • *Dürzîlik* • *Mustalilik* • Hafızilik • Tayyib Ebu'l-Kasım • Alavî Buhra • Davudî Bohralar • Hebtiahs Bohra • Etbe-i-Melek Bohra • İleri Davudî Bohra • Kutbî Bohra • Süleymanî Bohra • Sünnî Bohralar • Caferî Bohra • Patanî Bohra • Vohra Patel • *Nizarîlik* • Ağa Hanlar • I. Ağa Han Cemâati • II. Ağa Han Cemâati • III. Ağa Han Cemâati • IV. Ağa Han Cemâati • Elemût Devleti • Ensarîler • Haşhaşiler • Hasan Sabbah Haşhaşiler • Böszörmény • Fâtımî Devleti Himayeleri • Banu Kanz • Hamdaniler • Kelbîler • Mirdasiler • Sülâihiler • Yediciler • *Karmatîlik* • Jabrîler • Banu Ukaylîler • Uyunîler • Usfurîler • Jarvanîler • Caferilik (İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi)) • Ahbârilik • Afşar Hanedanı • Gence Hanlığı • *İlhanlılar* • Celayir Sultanlığı • Hurûfilik • Nûktâvîlik • Çobanoğulları • Serbedâriler • İnyuiler • Karabağ Hanlığı • Karakoyunlular • *Safevîlik* • Kızılbaş • Alevilik • Bektaşilik • Ahilik • Dedebabalık • Aliciler • Harabatîlik • Celâlîlik • Kalenderilik • Haydarîlik • Nimetullahîlik • Nurbahşîlik • Rufâilik • Galibi Tarikatı • Vefâîlik • Babailik • Barak Babacılık • Çınarcılık (Işık Alevîliği) • Yâresânizm (Yezdânizm'in Galiyye ve Kürt Aleviliği ile etkileşimi) • Safevî Devleti • Şeki Hanlığı • Şirvan Hanlığı • Zend Hanedanı • Şeyhilik • *Kaçar Hanedanı* • Babiliklik (Ali Muhammed Şirazi) • Bahâîliklik (Mirza Hüseyin Ali) • Usûlîlik • Kaçar Hanedanı • Pehlevi Hanedanı • İran • Sınıflandırılamayanlar • Eftahîlik / Fethîlik • Muhammedîlik • Tavûssîlik • Vâkıfîlik
g t d

Bâbekîler/Bâbek’îyye ya da Mazyâr’îyye; Hulûl ve tenasühe inanan^[1] Hûrrem’îyye'nin devamı niteliğinde olan Ghulat-i Şîʿa fırka.

Hûrremîler’in hâlefleri Bâbekîler

Selefleri olan Hûrremîler’in Dünya'da dâima bir peygamberin mevcût olacağı, yeryüzünün asla peygambersiz kalamayacağı, peygamberliğin ise ancak ırsiyet ve hulûl yoluyla intikal etmesinin mümkün olacağı şeklindeki inançlarına uyumlu olarak Bâbek Hûrremî’nin peygamber olduğunu iddia etmişlerdir.^[2]^[3]

Bâbek Hûrremî’nin ilâhlığı

İbn Nedim’in Bâbek’in ilâhlık iddiasına^[4] kalkışmış olduğu yönündeki kaydından anlaşıldığı kadarıyla Hûrrem’îyye'nin devamı niteliğinde olan Ghulat-i Şîʿa bir fırka oluşturmaktaydılar. Bâbek Hûrremî’nin, kendisinin ilâhlığı haricinde Hûrrem’îyye’den aldığı şeyler siyâsî taktik değişikliklerden ibaretti.^[5]^[6]

Şiilik
Makale serilerinden

İmâmet İnancı Tevhid İslam'da dört kitap İslam peygamberleri Muhammed sonrası İmamet Melekler İslam'da kıyamet Aşure Günü Tevessül İsmet Gayba Şii din adamları Dört Sadık Sahabe Erba'în Haccı
Şiîliğin bayram, mâtem ve anı günleri Aşure Günü Erbain Mevlid Kandili Ramazan Bayramı Kurban Bayramı Gadir-i Hum
Şiiliğin tarihi Tathir Sekaleyn Mübahele Gadir-i Hum Fatıma'nın evi İlk Fitne İkinci Fitne Kerbelâ Olayı Diğer tarihi olaylar
İmâmî Mezhepler Zeydilik İmâmîyye İsnâaşeriyye Bâtınîlik Alevilik Bektaşi inancı Caferilik Galiyye Hurûfilik Nusayrilik Kızılbaş İsmaililik Nizarîlik Mustalilik Davûdî Süleymanî Alavî Dürzîlik Pamir Aleviliği
Ehl-i Abâ Hadisi Muhammed Ali Fatıma Hasan Hüseyin
Kutsal kadınlar Fatıma Hatice bint Hüveylid Ümmü Seleme Zeyneb bint Ali Ümmü Gülsüm bint Ali Ümmü'l-Benîn Fatıma bint Hasan Rukiyye bint Hüseyin Rubab Şehribanu Fatıma bint Musa el-Kâzım Hekime Hatun Nergis Fatıma bint Esed Ümmü Fervah
g t d

Bâbekîler’in İslâmiyet anlayış ve uygulamaları

Çocuklarını Kur'an kurslarına göndermekle beraber, kendileri namaz kılmaz ve Ramazan orucu tutmazlardı. Ayrıca, kâfirler ile cihâda girmeyi de lüzumsuz olarak addeden bir topluluk oluşturmaktaydılar.^[5]^[6]^[7]

Mazyâr’îyye fırkasının oluşumu ve Mazyâr İsyânı

Bâbek’îyye fırkasının en koyu tâkipçilerinden biri olan "Maz-Yâr", Bâbek İsyânı’nda Bâbek Hûrremî’ye en güçlü desteği verenlerin başında gelmekteydi. Ortaçağ tarihçilerinden "Bahâ’ed-Dîn Muhammad ibn Hasan ibn İsfendiyâr" Tarîk-i-Taberistan adlı eserinde, aslen koyu bir Zerdüştlük mensûbu olan ve Milâdî dokuzuncu asırda 839 yılında Abbâsîler Hâlifeliği’ne karşı ayaklanan Mazyâr’ın,

“	Afşîn Haydâr bin Kâvûs, Bâbek Hûrremî ve ben, üçümüz ülkemizi Araplar'dan geri geri alıp hükûmeti Sasaniler’e devretmeğe and içtik.^[8]	„

dediği nakledilmektedir.

Mazyâr’ın ölümü

Maz-Yâr ile Bâbek Hûrremî birlikte Abbâsî Hâlifesi Ebû İshâk el-Muʻtasım bi’l-Lâh tarafından üzerlerine sevkedilen orduların birçoğunu geri püskürtmeyi başarmalarına rağmen, kardeşi Kuhyâr’ın ihânetine uğrayan Mazyâr sonunda Abbâsîler tarafından ele geçirildi. Bağdat’ta infâz edilmeği beklediği bir sırada hâlifenin cellâtları tarafından halkın önünde işkencelere mâruz kalarak küçük düşürücü bir şekilde i'dam edilmekten kurrtulmak için zehir içerek yaşamına son verdi. "Maz-Yâr" ya da "Mah-Yâr" ismi "Ayın Yazatası’nca korunan", mânasına gelmekteydi.^[9]

Kaynakça

^ El-Makdisî, Cilt IV, sahife 30.
^ El-Makdisî, Cilt III, sahife 8.
^ El-Makdisî, Cilt IV, sahife 30-31.
^ İbn Nedim, el-Fihrist, sahife 406.
^ ^a ^b TDV, İslâm Ansiklopedisi, Cilt II, sahife 173.
^ ^a ^b TDV, İslâm Ansiklopedisi, Cilt IV, sahife 376.
^ el-Fark, sahife 269.
^ Said Nefisî, Bâbek Hûrremî Dilâver-i Azerbaycan, Tabesh Publishers, Tahran 1955, sahife 57, İbn İsfendiyâr’ın eserinden naklen: من (مازیار) و افشين خيدر بن کاوس و بابک هر سه از دير باز عهد و بيعت کرده ايم و قرار داده بر آن که دولت از عرب بازستانيم و ملک و جهانداري با خاندان کسرويان نقل کنيم»
^ Yazata, Zentçe'de "Tapılası - Tapılmağa lâyık" mânâsına gelmekteydi.