1929 Wall Street İflası

1929 Wall Street İflası (İngilizce: Wall Street Crash of 1929), Büyük İflas (İngilizce: Great Crash) veya 1929 Borsa Çöküşü (İngilizce: Stock Market Crash of 1929), 1929 yılının sonbaharında meydana gelen Amerikan borsasının çöküşüdür. Etkilerinin uzunluğu ve kapsamı göz önüne alındığından ABD tarihinin en yıkıcı borsa çöküşüdür.^[1] Çöküş, tüm sanayileşmiş Batı ülkelerine etki ederek 12 yıllık Büyük Depresyon döneminin başlangıcını sinyal vermiştir.^[2] Bu ekonomik bunalım, ABD'de II. Dünya Savaşı seferberliğinin başlangıcı olan 1941'in sonuna kadar sürmüştür.

Çoğu akademisyen 1929 Wall Street İflasını boom and bustun (ani artış ve çöküş) yeni teorilerinin bir parçasının tarihi gelişimi olarak görür.

Arkaplan

Birinci Dünya Savaşı'nı takip eden ve çöküşe yol açan on yıl olan "Kükreyen Yirmiler",^[3] bir zenginlik ve aşırılık dönemiydi. Savaş sonrası iyimserliği temel alan kırsal Amerikalılar, Amerika'nın sanayi sektörünün sürekli büyüyen genişlemesinde daha müreffeh bir yaşam bulma umuduyla on yıl boyunca çok sayıda şehirlere göç etti.^[4]

Akademisyenler, Federal Rezerv kararlarının neden olduğu para arzındaki düşüşlerin üretim üzerinde ciddi bir daraltıcı etkiye sahip olduğuna inanır.^[5] Spekülasyonun doğasında olan riske rağmen, borsanın sonsuza kadar yükselmeye devam edeceğine yaygın olarak inanılıyordu. 25 Mart 1929'da Federal Reserve'ün aşırı spekülasyon konusunda uyarmasının ardından, yatırımcıların hızlı bir şekilde hisse senedi satmaya başlamasıyla küçük bir çöküş meydana geldi ve piyasanın sallantılı temeli ortaya çıktı.^[6] İki gün sonra bankacı Charles E. Mitchell, şirketi National City Bank'ın piyasadaki düşüşü durdurmak için 25 milyon dolar kredi sağlayacağını duyurdu.^[6] Mitchell'in hamlesi mali krize geçici bir duraklama getirdi ve çağrı parası yüzde 20'den yüzde 8'e düştü.^[6] Ancak Amerikan ekonomisi kaygı verici sorun işaretleri gösterdi.^[6] Çelik üretimi azaldı, inşaat yavaşladı, otomobil satışları düştü ve tüketiciler kolay kredi nedeniyle büyük borçlar biriktiriyordu.^[6]

Tüm ekonomik uyarı işaretlerine ve Mart ve Mayıs 1929'daki piyasa kırılmalarına rağmen, hisse senetleri Haziran ayında yeniden yükselişe geçti ve kazanımlar Eylül 1929'un başlarına kadar neredeyse hiç azalmadan devam etti (Dow Jones ortalaması Haziran ve Eylül arasında %20'den fazla artış gösterdi). Piyasa, Dow Jones Endüstriyel Ortalamasının değerinin on kat arttığı ve 3 Eylül 1929'da 381,17'ye ulaştığı dokuz yıllık bir dönemdeydi.^[6] Çöküşten kısa bir süre önce, ekonomist Irving Fisher'ın şu meşhur sözü vardı: "Hisse senedi fiyatları kalıcı olarak yüksek bir platoya benzeyen bir seviyeye ulaştı."^[7] Büyük boğa piyasasının iyimserliği ve finansal kazanımları, finans uzmanı Roger Babson'un 8 Eylül'de iyi duyurulan "bir çöküşün yaklaştığını ve müthiş olabileceğini" öngören tahmininin ardından sarsıldı.^[8]^[9] Eylül ayının ilk düşüşü bu nedenle basında "Babson Break" olarak adlandırıldı. Bu, Büyük Çöküşün başlangıcıydı ancak Ekim ayındaki ciddi çöküş aşamasına kadar birçok yatırımcı Eylül ayındaki "Babson Kırılımını" "sağlıklı bir düzeltme" ve satın alma fırsatı olarak değerlendirdi.

20 Eylül 1929'da, önde gelen İngiliz yatırımcı Clarence Hatry ve birçok ortağı dolandırıcılık ve sahtecilik nedeniyle hapse atıldı ve bu da şirketlerinin askıya alınmasına yol açtı. Bu, Londra Menkul Kıymetler Borsası üzerinde çok az etki yaratsa da, Amerikalıların kendi şirketlerine olan güvenini zayıflatmış olabilir.^[10] Çöküşten önceki günlerde piyasa ciddi anlamda istikrarsızdı. Satış dönemleri ve yüksek hacimler, fiyatların kısa süreli yükselişi ve toparlanma dönemleriyle serpiştirildi.

Kaynakça

^ "The beginner's guide to stock markets". Londra: Times Online. 25 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2011. The most savage bear market of all time was the Wall Street Crash of 1929-1932, in which share prices fell by 89 per cent.
^ Brittanica Concise Encyclopedia - Stock Market Crash of 1929. 26 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2011.
^ "America gets depressed by thoughts of 1929 revisited" The Sunday Times
^ Dan Bryan. "The Great (Farm) Depression of the 1920s". American History USA. 5 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2013.
^ "Great Depression - Causes of the Great Depression | Britannica". Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f "Timeline: A selected Wall Street chronology". PBS. 23 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2008.
^ Teach, Edward (1 Mayıs 2007). "The Bright Side of Bubbles". CFO. 22 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2008.
^ Galbraith, John Kenneth (1997). The Great Crash, 1929. Houghton Mifflin Harcourt. s. 84. ISBN 0395859999.
^ "Babson Predicts Crash in Stocks Sooner or Later". The Owensboro Messenger (Owensboro, Kentucky). September 8, 1929. p. 2. "Geçen yıl ve önceki yıl bu zamanlarda söylediklerimi tekrarlıyorum; er ya da geç önde gelen hisse senetlerini alacak ve Dow-Jones Barometresi'nde altmıştan seksen puanlık bir düşüşe neden olacak bir çöküş gelecek. Güzel hava her zaman devam edemez. Ekonomik döngü geçmişte olduğu gibi bugün de devam ediyor. Federal Rezerv Sistemi bankaları güçlü bir konuma getirdi ancak insan doğasını değiştirmedi. Bugün tarihimizde her zamankinden daha fazla insan borçlanıyor ve spekülasyon yapıyor. Artık borçtan kurtulan ve yelkenlerini kapatan yatırımcılar akıllıdır. Bu, sahip olduğunuz her şeyi satmak anlamına gelmiyor ancak kredilerinizi ödemek ve marj spekülasyonlarından kaçınmak anlamına geliyor."
^ Harold Bierman Jr. (1998). The Causes of the 1929 Stock Market Crash: A Speculative Orgy or a New Era?. Greenwood Publishing Group. ss. 19–29. ISBN 978-0313306297.