Zdanie egzystencjalne

 Ten artykuł od 2011-11 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.
Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, znajdują się w sekcji Uwagi nt. dopracowania dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Zdanie egzystencjalne – zdanie, w którym informuje się o istnieniu danej rzeczy, osoby bądź zjawiska w pewnych okolicznościach. W różnych językach przyjmuje różne struktury; może być wprowadzane specjalną konstrukcją, jak np. w języku angielskim, bądź też przypadkiem jak w języku fińskim.

Zdanie egzystencjalne w języku angielskim

Wprowadzane jest przez konstrukcję there is – there are[1]:

There is a pig in the garden. – W ogrodzie jest świnia.
There is no water on the Moon. – Na Księżycu nie ma wody.

Ponieważ definicja ta jest ściśle syntaktyczna, zdaniem egzystencjalnym nie nazwiemy zdania o jednakowym znaczeniu[2]:

A pig is in the garden. – W ogrodzie jest świnia.

Gary Milswark zaproponował inną definicję zdania egzystencjalnego w języku angielskim. Będą to zdania rozpoczynające się od there, które mówią o istnieniu zbioru obiektów, przy założeniu, że jest to zbiór niepusty. Wtedy do zdań egzystencjalnych zaliczymy także na przykład[3]:

There were several people dead in the school shooting. – Kilka osób zginęło w trakcie szkolnej strzelaniny.
There ensued a quarrel. – Wywiązała się kłótnia.

Zdanie egzystencjalne w języku fińskim

Zwykle zaczyna się od okolicznika miejsca: Kadulla on auto (na ulicy jest samochód)[4]. Gdy w grę wchodzi nieoznaczona liczba (ilość) desygnatu, występuje partitivus[potrzebny przypis]:

Lasissa on olutta – W szklance jest piwo (jakaś ilość).
Poikia juoksee pihalla – Po podwórku biegają (jacyś) chłopcy.

Zdanie egzystencjalne w języku francuskim

Konstrukcja informująca o istnieniu to w języku francuskim il y a. Konstrukcja il y a oparta jest na zaimku il (on) i III osobie czasownika avoir→ a (ma). Czynnikiem wprowadzającym relację istnienia jest zaimek y, który w tym przypadku sugeruje obecność desygnatu w konkretnym miejscu[5].

Zdanie egzystencjalne w języku niemieckim

Cechą niemieckiego zdania egzystencjalnego jest es gibt. Pierwotne znaczenie czasownika geben, którego III os. lp. brzmi es gibt to dawać. W tej strukturze istnieniu nadano sens przenośny: "natura bądź opatrzność daje nam". Zgodnie ze zrębami gramatyki kognitywnej, semantycznie dawać jest bliskie istnieniu[6].

Zdanie egzystencjalne w języku polskim

Pewien typ zdań wskazuje jedynie na istnienie pewnej rzeczy bądź zjawiska[7]. Zdanie egzystencjalne może zawierać informacje dotyczące lokalizacji przedmiotu (zdanie lokatywne) lub aktualnym usytuowaniu. Obok czasownika "być" stosuje się wtedy "stać". "siedzieć" i inne[8].

Zdanie egzystencjalne w języku rosyjskim

W języku rosyjskim klasyczne zdanie egzystencjalne według teorii lingwistycznych[9] w ujęciu struktur znaczeniowych (a nie abstrakcyjno-gramatycznych) i składowych semantycznych zawiera trzy podstawowe komponenty: jeden wskazujący obszar (przestrzenny – i ten jest przeważający dla języka rosyjskiego, lub temporalny) istnienia lub przebywania, drugi – istniejący w danym obszarze obiekt (lub klasa obiektów), a trzeci – fakt istnienia, przebywania lub posiadania. Jednocześnie wskazywane jest, że o ile dwa pierwsze komponenty zdań egzystencjalnych (bytowych) są w języku rosyjskim nadzwyczaj mobilne i podlegają nieustannym zmianom, to komponent trzeci, potwierdzający ideę istnienia, jest względnie niezmienny.

Jako przykłady zdań bytowych są podawane zdania poniższe[9]:

  • Давно тому назад, в городе Тифлисе [obszar], жил [istnienie] один богатый турок [obiekt]. (Dawno temu w Tyflisie mieszkał pewien bogaty Turek)
  • В этих местах есть лисы. (W tych miejscach są lisy)
  • Есть у меня одно тайное желание. (Mam jedno tajne życzenie)
  • Вдруг звонок в дверь. (Nagle dzwonek do drzwi)

Zdanie egzystencjalne w języku szwedzkim

W języku szwedzkim zdanie egzystencjalne uzyskuje się przy pomocy konstrukcji bezpodmiotowej det finns (w czasie przeszłym det fanns): det finns en gris i trädgården. Dodatkowo wprowadzony element nowy, nieznany występuje w formie nieokreślonej. Możliwe są również inne czasowniki: står, sitter, ligger, hänger[10]: Det sitter tre män i vår trädgård (w naszym ogrodzie siedzą trzej mężczyźni).

Zdanie egzystencjalne w języku włoskim

W języku włoskim występuje konstrukcja z czasownikiem eserci (używana tylko w trzecie osobie obu liczb)[11], np. C'è la gente. – Tu są ludzie.

Przypisy

  1. ↑ Realisation of the subject. [dostęp 2011-10-13].
  2. ↑ Nemvalts 1996 ↓, s. 17.
  3. ↑ Nemvalts 1996 ↓, s. 17–18.
  4. ↑ Eksistentiaalilause. [dostęp 2011-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-02-06)]. (fiń.).
  5. ↑ Benjamin K. Bergen, Madelaine C. Plauché: Extensions of Deictic and Existential Constructions in French: Voilà, Voici, and Il y a*. [dostęp 2011-10-24]. (ang.).
  6. ↑ Brian D. Joseph: What gives with es gibt? Typological and comparative perspectives on existentials in German, in Germanic, and in Indo-European1. [dostęp 2011-10-24].
  7. ↑ Werner Abraham: Issues in formal German(ic) typology. [dostęp 2011-10-13].
  8. ↑ Nina Pawlak: Predykaty egzystencjalne. ‘Być’ i ‘nie być’ w językach afrykańskich. [dostęp 2011-11-02].
  9. ↑ a b Arutiunowa N. D.: ПРЕДЛОЖЕНИЕ И ЕГО СМЫСЛ. ЛОГИКО-СЕМАНТИЧЕСКИЕ ПРОБЛЕМЫ. [dostęp 2011-11-06]. (ros.).
  10. ↑ Cecilia Fasth, Anita Kannermark: Form i fokus, del B. Sztokholm: Folkuniversitetets förlag, 1996. ISBN 91-7434-397-1.
  11. ↑ Daniela Zawadzka: Język włoski dla Polaków – komentarz gramatyczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 32. ISBN 83-01-08975-X.

Bibliografia

  • PeepP. Nemvalts PeepP., Case Marking of Subject Phrases in Modern Standard Estonian, Uppsala 1996 (Studia Uralica Upsaliensia), ISBN 91-554-3776-1, ISSN 1101-7430  (ang.).
Encyklopedia internetowa (clause):
  • PWN: 3896794