Ruiny cukrowni w Konarach
Widok ogólny założenia | |||
Państwo |
| ||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Miejscowość | Konary | ||
Wysokość całkowita | ok. 3 m | ||
Ukończenie budowy | 1802 | ||
Zniszczono | 1945 | ||
Odbudowano | 1964 | ||
Pierwszy właściciel | Franz Karl Achard | ||
Położenie na mapie gminy Wińsko ![]() | |||
Położenie na mapie Polski ![]() | |||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego ![]() | |||
Położenie na mapie powiatu wołowskiego ![]() | |||
![]() | |||
|
Ruiny cukrowni w Konarach – ruina pierwszej na świecie cukrowni produkującej na skalę przemysłową cukier z buraków cukrowych, wzniesionej przez Franza Karla Acharda w miejscowości Konary (powiat wołowski, województwo dolnośląskie)[1].
Budynek
Zakład został zaadaptowany z dawnej dwutraktowej oficyny dworskiej stojącej przy szosie z Moczydlnicy Klasztornej do Krzelowa. Dokładna data adaptacji nie jest znana, najprawdopodobniej były to lata 1801–1802[2]. Parterowy budynek miał 150 m² powierzchni i wewnątrz został podzielony na kilka pomieszczeń, w których umieszczono aparaturę produkcyjną. Zdekapitalizowany obiekt w końcu XIX wieku poddano restauracji. Był wówczas budynkiem wolno stojącym ze stromym i wysokim dachem, pokrytym dachówką. Nad kalenicą wznosił się masywny komin o wysokości około 8 metrów. Liczne otwory okienne różnej wielkości były prostokątne i pozbawione dekoracji. W szczytach umieszczono małe, koliste okna. Do budynku przylegała bardziej wyszukana architektonicznie brama wjazdowa na podwórze o wykroju półpełnym, ujęta pilastrami (bez głowic) wystającymi z muru i przykryta daszkiem ceramicznym. W pobliżu cukrowni rósł park z drzewostanem liściastym[1].
Pierwsza kampania cukrownicza rozpoczęła się bardzo późno (marzec 1802) i dostarczyła niewielkie ilości surowca – około 250 ton[1]. W następnych latach Achard doskonalił w swym zakładzie różne procesy technologiczne, wykorzystując królewskie dotacje[3].
Renowacja
Budynek cukrowni spłonął w 1945 i dopiero w 1964 został zabezpieczony jako trwała ruina (odsłonięcie nastąpiło 25 września 1964)[4]. Zabezpieczono wówczas fundamenty i dolne części murów z kamienia polnego i cegły. Zachowały się też fragmenty tynków wewnętrznych i zewnętrznych, które w 1964 uzupełniono. Relikty wyznaczają plan budynku o wymiarach 9 × 17 metrów. W pierwszym trakcie istniały trzy pomieszczenia, a w drugim cztery. W resztkach kilku otworów okiennych umieszczono parapety okienne. Pola pomiędzy resztkami murów wypełniono żwirem, by ograniczyć rozrost chwastów. Tylną ścianę podniesiono do wysokości trzech metrów i (od strony drogi) zabezpieczono okapem. Wmurowano tu tablicę pamiątkową ku czci Franza Karla Acharda z jego ceramicznym, płaskorzeźbionym portretem. Napis na tablicy jest następujący: W tym miejscu w roku 1802 powstała pierwsza w świecie cukrownia buraczana, której twórcą był Fr. Karl Achard. Relikty fabryki zabezpieczono w 1964 r. staraniem polskiego przemysłu cukrowniczego i Stowarzyszenia Techników Cukrowników. W pobliżu postawiono słup z napisami w językach obcych. Całość założenia projektował architekt wrocławski, Stanisław Kowalski. Prace wykonali robotnicy cukrowni w Górze, Klecinie, Małuszynie i Pastuchowie. Przy okazji robót uporządkowano też grób Acharda (obelisk) w Moczydlnicy[1].
Wartość
Historycy sztuki podkreślają dużą wartość ruin, z uwagi na ich autentyzm i pierwotną, niezmienioną lokalizację[1].
Przypisy
- ↑ a b c d e Mirosław Przyłęcki, Cukrownia w Konarach, w: „Spotkania z Zabytkami”, nr 1/1984, s. 24–25, ISSN 0137-222X.
- ↑ M.Godlewska, Obiekty przemysłu cukrowniczego w strukturze funkcjonalno-przestrzennej Wrocławia, BazTech.
- ↑ Polska Niezwykła, Konary. Pierwsza cukrownia „buraczana”.
- ↑ JanuszJ. Czerwiński JanuszJ., RyszardR. Chanas RyszardR., Dolny Śląsk - przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 427 .
Linki zewnętrzne
- stare wizerunki cukrowni – dostęp 2018-08-02