One-off

Ferrari P4/5 by Pininfarina – jeden z pierwszych współczesnych samochodów typu one-off
Nissan R390 GT1
Maybach Exelero
Alfa Romeo TZ3 Corsa
Aston Martin Rapide Bertone Jet
Ferrari SP275 RW Competizione
Rolls-Royce Sweptail
Bugatti La Voiture Noire

One-off (z ang. „jednorazowy”) – pojęcie związane z motoryzacją, oznaczające samochód wyprodukowany w jednej sztuce bez planów uruchomienia jego wielkoseryjnej lub limitowanej produkcji[1], zbudowany na specjalne zamówienie klienta lub w celach eksperymentalnych.

Pionierem zjawiska zlecania budowy samochodów na specjalne zamówienie jest sułtan Brunei Hassanal Bolkiah[2], który w latach 90. zbudował kilkutysięczną kolekcję unikatowych samochodów, w której istotną rolę odegrały one-offy. Wraz ze wzrostem popytu na dobra luksusowe w pierwszej dekadzie XXI wieku, samochody one-off stały się ważnym elementem strategii firm produkujących najdroższe samochody na rynku[3]. Specjalne oddziały zajmujące się budowaniem modeli na indywidualne zamówienie wyselekcjonowanych, wieloletnich klientów firmy posiada m.in. Bugatti, Ferrari, Lamborghini, McLaren czy Rolls-Royce. Ponadto, samochody one-off są także filarem działalności niezależnych studiów jak Bertone czy Zagato.

Historia

XX wiek

W pierwszej połowie XX wieku samochody one-off budowane przez takie firmy jak Bugatti czy Hispano-Suiza były głównie demonstracją możliwości ówczesnych konstruktorów. Jedną z najsłynniejszych tego typu konstrukcji był model Hispano-Suiza H6B Dubonnet Xenia z 1938 roku[4] oraz Lagonda Rapide V12 Tulipwood Tourer z roku 1939[5]. Przez kolejne pół wieku samochody budowane w jednej sztuce pozostały koncepcją niezagospodarowaną na rzecz co najwyżej konstrukcji limitowanych lub pojedynczych prototypów, ale nieprzeznaczonych do sprzedaży. Trend ten odwrócił na przełomie lat 80. i 90. XX Sułtan Brunei Hassanal Bolkiah słynący z zamiłowania do kolekcjonowania rzadkich lub unikatowych samochodów sportowych i luksusowych, który u europejskich producentów takich pojazdów często zamawiał unikatowe, specjalne konstrukcje zbudowane w jednym egzemplarzu[6].

XXI wiek

Pierwszym ważnym samochodem typu one-off w XXI wieku był Maybach Exelero z 2005 roku, zbudowany jako demonstracja możliwości ówczesnej niemieckiej firmy[7]. Taktyka budowania samochodów na specjalne zamówienie stała się ważnym elementem polityki modelowej europejskich producentów najdroższych samochodów w kolejnych latach lat dwutysięcznych, w czym prekursorem było Ferrari. W 2006 roku przedstawiono model P4/5 by Pininfarina, który powstał w jednym egzemplarzu na specjalne zamówienie amerykańskiego producenta filmowego i przedsiębiorcy Jamesa Glickenhausa[8]. Duża zainteresowanie wokół tego modelu skłoniło włoską firmę do uruchomienia programu Ferrari Special Products, skoncentrowanego na przyjmowaniu i realizowaniu wyselekcjonowanych zamówień na ukikatowe samochody typu one-off. Pierwszym rezultatem był model SP1 z 2008 roku zbudowany na zamówienie wieloletniego klienta Ferrari w Japonii[9]. W tym samym roku studio Pininfarina we współpracy z Rolls-Royce'm zbudowało w jednej sztuce model Hyperion.

Druga dekada XXI wieku, przypadająca na trend większego zainteresowania samochodami luksusowymi i sportowymi, przyniosła dynamiczny wzrost liczby konstrukcji budowanych na zamówienie majętnych klientów. Włoskie Zagato w 2010 roku przedstawiło unikatowy model Alfa Romeo TZ3 Corsa[10], dwa lata później do tego grona dołączył brytyjski McLaren z modelem X-1 dla anonimowego nabywcy[11] i Lamborghini z roadsterem Aventador J[12], a w 2014 roku - Morgan z coupe SP1[13]. W 2019 roku dla anonimowego klienta ze Szwajcarii swojego pierwszego one-offa o nazwie La Vioture Noire wyprodukowało Bugatti[14], z kolei w 2021 roku Rolls-Royce już bez współpracy z producentami nadwozi zainaugurowało nowy oddział budujący samochody na specjalne zamówienie przy okazji prezentacji one-offa Boat Tail[15].

W 2022 roku premierę swojego pierwszego one-offa o nazwie CC12 zapowiedział szwedzki producent hipersamochodów Koenigsegg, z kolei Mercedes-AMG nawiązał nietypową współpracę z amerykańskim muzykiem will.i.am w celu budowy unikatowego modelu will.i.AMG[16].

One-offy

Przypisy

  1. ↑ 10 One-Off Cars We Would Love To Drive But Can't. [dostęp 2022-02-22]. (ang.).
  2. ↑ Samochody sułtana Brunei. [dostęp 2022-02-22]. (pol.).
  3. ↑ Why outlandish one-off could be the future of Rolls-Royce. [dostęp 2022-02-22]. (ang.).
  4. ↑ The 1938 Dubonnet Hispano-Suiza H6B Xenia Rocks a 7.9L Inline-Six That's Half an Airplane V12. [dostęp 2022-02-22]. (ang.).
  5. ↑ 1939 LAGONDA RAPIDE V-12 TULIPWOOD TOURER. [dostęp 2022-02-23]. (ang.).
  6. ↑ 25 Cars From The Sultan Of Brunei’s Extensive Collection. [dostęp 2022-02-23]. (ang.).
  7. ↑ A Look Back At The One-Off Maybach Exelero. [dostęp 2022-02-23]. (ang.).
  8. ↑ Kolejny prototyp do kolekcji: Pininfarina Ferrari P4/5. [dostęp 2022-02-23]. (pol.).
  9. ↑ Ferrari SP1. [dostęp 2022-02-23]. (ang.).
  10. ↑ ALFA ROMEO TZ3 STRADALE ZAGATO Z 2010 TRAFI „POD MŁOTEK”. [dostęp 2022-02-23]. (pol.).
  11. ↑ Gallery: meet the one-off McLaren X-1. [dostęp 2022-02-23]. (ang.).
  12. ↑ $2.8 Million Lamborghini Aventador J One-Off Spotted in Marbella, Spain. [dostęp 2022-02-23]. (ang.).
  13. ↑ Morgan SP1 Dziedziczenie cech. [dostęp 2022-02-23]. (pol.).
  14. ↑ Bugatti La Vioture Noire – one-off za kosmiczne pieniądze. [dostęp 2022-02-23]. (pol.).
  15. ↑ One-off Rolls-Royce ‘Boat Tail’ revealed – bespoke commission of the highest order. [dostęp 2022-02-23]. (ang.).
  16. ↑ Mercedes-AMG i wpływowy raper will.i.am tworzą pojazd "The Flip" WILL.I.AMG. [dostęp 2022-05-07]. (pol.).