Lykeion

Lykeion, lykejon, likejon (gr. Λύκειον, Lýkeion) – szkoła filozoficzna (przy czym przez filozofię rozumiano wtedy ogół racjonalnej wiedzy) założona przez ucznia Platona – Arystotelesa w IV wieku p.n.e.

Od V w. p.n.e. nad Ilissosem przy świątyni Apollina Likejosa na wschodnich obrzeżach Aten istniał gimnazjon (gymnásion) – w ogrodach zwanych Lykejonem od imienia patronującego świątyni boga. Przy gimnazjonie tym Arystoteles założył własną szkołę. Powstała ona prawdopodobnie na skutek konfliktów o objęcie kierownictwa Akademii (zob. Speuzyp) w 335 p.n.e., gdy Arystoteles powrócił do Aten. Szkołę nazywano też perypatetycką, od mającego tam panować zwyczaju przechadzania się w czasie wykładów.

Arystoteles uczynił ją instytutem zespołowych i planowych badań naukowych w dziedzinie humanistyki i przyrodoznawstwa. Do przedstawicieli szkoły należą m.in. Teofrast z Eresos (jej drugi kierownik), Eudemos, Arystoksenos i Dikajarch. Liceum zawsze miało inny profil niż Akademia – koncentrowano się w niej na naukach szczegółowych, nie na dedukcyjnych. Od łacińskiej formy słowa (licaeum) pochodzi współczesne słowo „liceum” (zob. liceum ogólnokształcące).

Lista scholarchów Lykejonu

Od powstania szkoły do 86 p.n.e.

Arystoteles – 335/334-322/321 p.n.e.
Teofrast z Eresos – 322/321-288/286
Straton z Lampsaku – 288/286-272/268
Likon z Troady – 272/268-228/225
Ariston z Keos – od 228/225
Kritolaos z Faselis – II wiek p.n.e.^[a]^[1]
Diodor z Tyru – do 110^[2]
Erymneus (?) – ok. 110^[3]

Po 86 p.n.e.

W 86 p.n.e. Ateny zostały zdobyte i splądrowane przez Sullę. Lykeion poważnie ucierpiał, rękopisy Arystotelesa zostały wywiezione do Rzymu. Według części badaczy był to koniec szkoły perypatetyckiej w Atenach^[b]. Zdaniem innych, m.in. Giovanniego Realego, działalność Perypatu została wznowiona, wprawdzie po dłuższej przerwie, jednak można w tym przypadku mówić o ciągłości instytucjonalnej^[4]. Ze względu na powyższe wątpliwości zarówno wykaz scholarchów, jak i okresy sprawowania scholarchatu przedstawione poniżej mają charakter przybliżony lub są przypuszczeniami.

Andronikos z Rodos – 70^[c]
Kratippos z Pergamonu – 45 n.e.^[d]
Ksenarchos z Seleucji
Menefylos (?) – pod koniec I wieku n.e.
Aspasios z Afrodyzji (?)
Herminos (?) – ok. 160
Aleksander z Damaszku – 170
Arystokles z Messany (?)
Sosygenes (?)
Aleksander z Afrodyzji – przełom II i III wieku n.e. 198-211
Ammoniusz – 230
Prosenes

Uwagi

↑ Wiadomo, że był scholarchą w 156 roku (por. Reale, s. 34)
↑ Tak uważał John Patrick Lynch, zob. J. P. Lynch, Aristotle's School. A Study of a Greek Educational Institution, 1972 s. 203-204
↑ określany w źródłach neoplatońskich z piątego i szóstego wieku, u Ammoniosa i Eliasza jako „jedenasty po Arystotelesie” (licząc wraz z Arystotelesem), co oznacza, że pomiędzy Erymneusem i Andronikosem musiało być jeszcze dwóch scholarchów. Por. J. P. Lynch, Aristotle's School. A Study of a Greek Educational Institution, 1972 s. 203-204. Lynch nie uważa jednak listy Ammoniosa za wiarygodną.
↑ Cycero uważał go za najwybitniejszego ze współczesnych mu perypatetyków (por. Tim. 1 Peripateticorum omnium, quos quidem ego audierim, meo iudicio facile princeps i De Officis 3,2). Nie ma jednak dowodów, że był scholarchą (zob. Reale, t. IV, s.48)