Lucyferyny

Model lucyferyny robaczków świętojańskich
Lucyferyna robaczka świętojańskiego, wzór sumaryczny: C11H8N2O3S2
Trójwymiarowy model przestrzenny cząsteczki lucyferyny. Kolory oznaczają: żółty=siarka; niebieski=azot; czarny=węgiel (pierwiastek); czerwony=tlen; biały=wodór

Lucyferyny – grupa pigmentów zdolnych do emitowania światła, obecnych w organizmach żywych zdolnych do bioluminescencji, takich jak: robaczki świętojańskie, ryby głębinowe i niektóre rodzaje drobnoustrojów.

Lucyferyna "świeci" na skutek reakcji utleniania katalizowanej enzymem o nazwie lucyferaza. Istnieje pięć zasadniczych typów lucyferyn:

  • lucyferyny robaczków świętojańskich
  • lucyferyny bakteryjne – które są obecne w bakteriach, ale też w niektórych rybach. Mają one zupełnie inną budowę chemiczną od lucyferyny robaczków – składają się z długiego, oligomerycznego łańcucha aldehydowego i zredukowanej formy fosforanu ryboflawiny.
  • lucyferyna planktonu – jest pochodną chlorofilu i występuje u niektórych gatunków planktonu oraz w krylach.
  • wargolina – obecna w małżoraczkach i niektórych gatunkach ryb głębinowych. Chemicznie jest to imidazolopirazyna.
  • kolentrazyna – występuje u promienic, kałamarnic, parzydełkowców i widłonogów – chemicznie jest to białko o nazwie aekworina.

Odkrycie, że bioluminescencja u świetlików zachodzi po zmieszaniu ekstraktów lucyferyny i lucyferazy, zostało dokonane w 1887 r. przez Raphaëla Dubois, profesora fizjologii na Université de Lyon. Nadał on też obu substancjom nazwy[1][2][3]. Nie wyjaśnił on przy tym swoich intencji; spekuluje się, że nazwy te pochodzą od łac. lucifer – „niosący światło”[4].

Przypisy

  1. ↑ Jean-PierreJ.P. Henry Jean-PierreJ.P., L’émission de lumière par le vivant, curiosité biologique et mine biotechnologique, „Reflets de la physique” (47-48), 2016, s. 66–70, DOI: 10.1051/refdp/20164748066 [dostęp 2021-02-02]  (fr.).
  2. ↑ JacquesJ. Poisson JacquesJ., Raphaël Dubois, de la pharmacie à la bioluminescence, „Revue d'histoire de la pharmacie”, 97 (365), 2010, s. 51–56, DOI: 10.3406/pharm.2010.22136 [dostęp 2021-02-02]  (fr.).
  3. ↑ MichelM. Anctil MichelM., Luminous Creatures. The History and Science of Light Production in Living Organisms, MQUP, 2018, DOI: 10.2307/j.ctv1fxn06, ISBN 978-0-7735-5409-2, JSTOR: j.ctv1fxn06 [dostęp 2021-02-02]  (ang.).
  4. ↑ Simone CelineS.C. Marshall Simone CelineS.C., Luciférne, Luciférase, and Lucifer [online], simonecelinemarshall.com, 9 czerwca 2020 [dostęp 2021-02-02]  (ang.).

Linki zewnętrzne

  • Najważniejsze typy lucyferyn (ang.)
Encyklopedia internetowa (klasa indywiduów chemicznych o wspólnym zastosowaniu lub funkcji):
  • Britannica: science/luciferin
  • NE.se: luciferin
  • SNL: luciferin
  • Catalana: 0120624