Kornel Filipowicz

Kornel Filipowicz

Kornel Filipowicz na spotkaniu w Andrychowie (1970)
Data i miejsce urodzenia	27 października 1913 Tarnopol
Data i miejsce śmierci	28 lutego 1990 Kraków
Narodowość	polska
Język	polski
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Dziedzina sztuki	opowiadanie, mikropowieść, scenariusze, poezja
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Kornel Filipowicz (ur. 27 października 1913 w Tarnopolu^[1], zm. 28 lutego 1990 w Krakowie) – polski powieściopisarz, nowelista, scenarzysta, poeta. Autor 37 książek, znany z krótkich form literackich.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość spędził w Cieszynie (1923–1932), gdzie uczęszczał do szkoły podstawowej, a później gimnazjum. Należał do grupy młodych literatów działających pod kierunkiem Juliana Przybosia.

Przed II wojną światową studiował biologię na Uniwersytecie Jagiellońskim i współredagował miesięcznik Nasz Wyraz (1936–1939). Wtedy też debiutował opublikowanym w „Zaraniu Śląskim” opowiadaniem Zapalniczka i wierszem, który ukazał się w „Gazecie Artystów”. Zainteresowanie sztuką współczesną, wpojone przez Przybosia, sprawiło iż obracał się w kręgach artystycznej awangardy (bliska znajomość z członkami Grupy Krakowskiej: Wicińskim, Sternem, Łewyckim i in., kręgiem teatru Cricot założonego przez Józefa Jaremę), zajmował się również krytyką sztuki jako prasowy recenzent. Po wybuchu wojny brał udział w kampanii wrześniowej, po ucieczce z niewoli zaangażował się w działalność konspiracyjną. Po aresztowaniu był więźniem obozów koncentracyjnych Groß-Rosen i Sachsenhausen. Po wojnie zamieszkał w Krakowie.

W 1943 wydał konspiracyjnie w 10 egzemplarzach tomik wierszy Mijani, zilustrowany przez Marię Jaremę. W 1953 podpisał Rezolucję Związku Literatów Polskich w Krakowie w sprawie procesu krakowskiego. W latach 50. i 60. wraz z braćmi Stanisławem i Tadeuszem Różewiczami tworzył nieformalną grupę twórczą „Miczura-Film”, dla której pisał wraz z T. Różewiczem scenariusze filmowe^[2]. Sygnatariusz Listu 59 (1975). Członek i działacz Związku Literatów Polskich do 1981 r., wiceprezes Oddziału Krakowskiego ZLP. Członek założyciel Towarzystwa Kursów Naukowych (1978). W latach osiemdziesiątych publikował poza cenzurą m.in. w NaGłosie i Zapisie. Współzałożyciel miesięcznika Pismo. Współautor (wraz z T. Różewiczem) scenariuszy filmów Moje miejsce na ziemi (1960), Głos z tamtego świata (1962). Został pochowany na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.

Relacje pisarstwa Filipowicza z filozofią egzystencjalistów, zwłaszcza Sartre’a i Camusa, opisała Justyna Gorzkowicz w książce W poszukiwaniu antagonisty. O wątkach egzystencjalnych w twórczości Kornela Filipowicza (2018)^[3][4]

W swojej twórczości powracał do związków z ziemią cieszyńską m.in. w Profilach moich przyjaciół, Białym ptaku czy Ulicy Głębokiej. W pozostawionych przezeń materiałach zachowały się fragmenty Pana Tadeusza przełożone na gwarę cieszyńską^[5].

Życie prywatne

Był mężem polskiej artystki, Marii Jaremy (1908–1958), z którą miał syna Aleksandra (ur. 1943).

Drugą żoną pisarza była Maria Próchnicka-Filipowicz (1929–2013)^[6], historyk sztuki, miał z nią syna Marcina (ur. 1964).

Od października 1967 roku do śmierci był związany z poetką Wisławą Szymborską, nie łączył ich jednak nigdy związek małżeński ani wspólne mieszkanie. W 2016 opublikowano ich korespondencję – zbiór pt. Listy. Najlepiej w życiu ma twój kot – przechowywaną (zgodnie z wolą poetki) w Bibliotece Jagiellońskiej. Pierwszy z listów Filipowicz wysłał 4 kwietnia 1966. W kopercie znajdowały się trzy zdjęcia małp z krakowskiego ZOO i kartka, na której Filipowicz naszkicował kwiatek (podpisany „W dniu kobiet – kwiatek od mężczyzny”) i napisał zdanie: „Ten skromny przyczynek do małpologii proszę przyjąć od Kornela Filipowicza”. W następnych latach niemal codziennie pisali do siebie listy, cechujące się jednakowo dużym poczuciem humoru i czułością. Tomasz Fiałkowski i Sebastian Kudas (wydawcy zbioru listów) nazywają Kornela Filipowicza „jednym z najważniejszych polskich prozaików i (co chyba najistotniejsze) największą miłością w życiu Poetki”^[7]. Po jego śmierci napisała wiersz Kot w pustym mieszkaniu.

Filipowicz urządzał spływy kajakowe Wisłą, w których brali udział jego przyjaciele i rodzina, np. Tadeusz Różewicz, Julian Przyboś, Artur Sandauer czy Jonasz Stern^[8]. Pisarz interesował się także wędkarstwem, co znalazło odbicie w jego twórczości.

Nagrody

Laureat nagród Ministra Kultury i Sztuki, odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Pierwszy prezes krakowskiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W 1973 otrzymał Nagrodę Miesięcznika Odra za całokształt twórczości prozatorskiej.

Proza

Opowiadania, powieści

• Krajobraz niewzruszony (1947), opowiadania
• Nauka o ziemi ojczystej t.1 Księżyc nad Nidą (1950), powieść
• Nauka o ziemi ojczystej t.2 Błękitny zeszyt (1955), powieść
• Profile moich przyjaciół (1954), opowiadania
• Niepokój młodego serca t.1 Ulica Gołębia (1955), powieść
• Po burzy (1956; wyd. rozsz. 1959), opowiadania
• Niepokój młodego serca t.2 Jutro znów wojna (1958), powieść
• Ciemność i światło (1959), opowiadania
• Biały ptak (1960), opowiadania
• Romans prowincjonalny (1960), powieść
• Pamiętnik antybohatera (1961), powieść
• Mój przyjaciel i ryby (1963), opowiadania
• Jeniec i dziewczyna (1964), powieść
• Ogród pana Nietschke (1965), powieść
• Mężczyzna jak dziecko (1967), powieść
• Dziewczyna z lalką, czyli o potrzebie smutku i samotności (1968), opowiadania
• Co jest w człowieku? (1971), opowiadania
• Śmierć mojego antagonisty (1972), opowiadania
• Gdy przychodzi silniejszy (1974), opowiadania
• Światło i dźwięk, czyli o niedoskonałości świata (1975), opowiadania
• Kot w mokrej trawie (1977), opowiadania
• Dzień wielkiej ryby. Opowiadania rybackie 1946-1976 (1978), opowiadania
• Zabić jelenia! (1978), opowiadania
• Między snem a snem (1980), opowiadania
• Miejsce i chwila (1985), opowiadania
• Rozmowy na schodach (1989), opowiadania
• Wszystko, co mieć można (1991), opowiadania
• Rozstanie i spotkanie: Opowiadania ostatnie (1995), opowiadania

Opowiadania wybrane

• Światło każdego dnia (1962, Czytelnik)
• Opowiadania wybrane (1964, Wydawnictwo Literackie)
• Koncert f-moll i inne opowiadania (1982, Wydawnictwo Literackie), zawiera 10 opowiadań
• Miejsce i chwila (1985, Wydawnictwo Literackie), zawiera 49 opowiadań
• Krajobraz, który przeżył śmierć (1986, Wydawnictwo Literackie), zawiera 34 opowiadania
• Rzadki motyl (1995, Wydawnictwo Literackie), wybór: Wisława Szymborska, zawiera 24 opowiadania
• Opowiadania wybrane (1999, Siedmioróg), zawiera 19 opowiadań
• Opowiadania cieszyńskie (2000, Cieszyński Ośrodek Kultury „Dom Narodowy”), zawiera 18 opowiadań
• Modlitwa za odjeżdżających (2004, Rosner i Wspólnicy), zawiera 25 opowiadań
• Cienie (2007, Wydawnictwo Literackie), wybór: Wisława Szymborska, zawiera 12 opowiadań
• Moja kochana, dumna prowincja (2017, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak), wybór: Justyna Sobolewska, zawiera 17 opowiadań
• Romans prowincjonalny i inne historie (2018, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak), wybór: Wojciech Bonowicz, zawiera: 2 powieści (Romans prowincjonalny; Jeniec i dziewczyna) oraz 15 opowiadań
• Pamiętnik antybohatera i inne utwory (2020, Wydawnictwo Iskry), zawiera powieść tytułową, 2 opowiadania oraz wiersze
• Formikarium, czyli w moim świecie mrówek. Opowiadania (2021, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak), wybór: Agnieszka Dauksza, zawiera 21 opowiadań

Powieści zebrane

• Motywy (1973, Wydawnictwo Literackie), zawiera 5 powieści

Inne

Korespondencja

• Najlepiej w życiu ma twój kot. Listy (2016, Wydawnictwo Znak) – Wisława Szymborska i Kornel Filipowicz

Dramat

• Nowy Guliwer (1952, Nasza Księgarnia), autorzy: Władysław Jarema, Kornel Filipowicz

Poezja

• Mijani (1943)
• Powiedz to słowo (1984)

Filmografia

• Trzy kobiety (1956) – scenariusz
• Miejsce na ziemi (1959) – scenariusz
• Głos z tamtego świata (1962) – scenariusz
• Piekło i niebo (1966) – scenariusz
• Szklana kula (1972) – scenariusz
• Egzekucja w ZOO (1975) – scenariusz

Ekranizacje

 Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Kornela Filipowicza.

Przypisy

Bibliografia

• Golec Józef, Bojda Stefania, Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, Cieszyn 1998, s. 66-67.
• Stanisław Burkot: Uwikłani w historię. Szkice o literaturze, autorach i utworach z XIX i XX wieku. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2008, s. 246-261. ISBN 978-83-7271-496-1.
• Balbus S., Oczywiste nieoczywistości Kornela Filipowicza, "Życie Literackie" 1973.
• Rogala S.,Twórczość literacka Kornela Filipowicza, Kielce 2005.
• Pieszczachowicz J., Ku wielkiej opowieści. O życiu i twórczości Kornela Filipowicza, Kraków 2010.
• Lipowski W., Niezwykła codzienność. Sztuka widzenia i pisania Kornela Filipowicza, Katowice 2012; wydanie drugie poprawione i rozszerzone: Niezwykła codzienność. O pisarstwie Kornela Filipowicza, Katowice 2020.
• Gorzkowicz J., W poszukiwaniu antagonisty. O wątkach egzystencjalnych w twórczości Kornela Filipowicza, Kielce 2018.

Linki zewnętrzne

• Kornel Filipowicz w: Culture.pl (wyd. Instytut Adama Mickiewicza)
• W Krakowie zasadzono akację Szymborskiej i buk Filipowicza w: Culture.pl (w programie uroczystości – premiera książki „Najlepiej w życiu ma Twój Kot. Listy Wisławy Szymborskiej i Kornela Filipowicza”)
• Kornel Filipowicz w bazie filmpolski.pl
• Teresa Walas O Kornelu Filipowiczu
• Listy Stanisława i Tadeusza Różewiczów i Kornela Filipowicza w www.dekadaliteracka.pl