Kościół św. Szczepana w Toruniu
 | Ten artykuł od 2021-09 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
 A/1275 z 29 marca 2007 | |||||||||
 Kościół św. Szczepana w Toruniu | |||||||||
| Państwo |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||
| Miejscowość | Toruń | ||||||||
| Adres | |||||||||
| Wyznanie | protestanckie | ||||||||
| Kościół | |||||||||
| Imię | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Torunia  | |||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |||||||||
 53°00′47,03″N 18°36′22,20″E/53,013064 18,606167 | |||||||||
| |||||||||
| Strona internetowa | |||||||||
Kościół św. Szczepana w Toruniu – kościół parafii ewangelicko-augsburskiej w Toruniu. Znajduje się przy ulicy Wały Generała Władysława Sikorskiego 14.
Historia
Zbudowany został w latach 1902–1904 na terenie zasypanej fosy miejskiej przy obecnych Wałach gen. Sikorskiego w stylu neogotyckim według projektu architekta Richarda Gansa z Berlina dla zboru ewangelicko-reformowanego założonego w 1676 roku. Kamień węgielny położono 18 czerwca 1903 roku, poświęcenie nastąpiło 18 lutego 1904 roku. Znaczne zasługi dla jego wybudowania położył ówczesny pastor parafii Paul Arndt (duchowny ewangelicko-reformowany), działający wraz z kolegium kościelnym, w skład którego wchodził m.in. przemysłowiec August Born. Kościół ma długość 25 m, szerokość 11,5 m, wieża ma wysokość 49,5 m. Jest budowlą dwunawową, z płytkim prezbiterium zwróconym na zachód i z wieżą w narożniku płn.wsch.
Parafia była nieliczna (ok. 100 osób), ale zamożna. Wchodziła w skład pruskiego Kościoła Ewangelicko-Unijnego. W 1921 roku wyjechał ostatni stały pastor i część parafian. Od 1930 roku w kościele oprócz rzadkich nabożeństw po niemiecku dla nielicznych parafian, odprawiano także nabożeństwa po polsku dla ewangelików reformowanych służących w polskim wojsku. Pastorami byli wtedy Wilhelm Fibich (1930–1935) i Jan Potocki (1935–1939).
W czasie II wojny światowej kościół został zdewastowany, następnie przekazany parafii ewangelicko-augsburskiej i po renowacji ponownie poświęcony 26 sierpnia 1945 roku, otrzymując obecną nazwę.
Wyposażenie z czasów budowy:
- witraże (firma Adolf Seiler, Wrocław),
- 13-głosowe organy o trakturze pneumatycznej z 1904 roku, zbudowane przez elbląską firmę August Terletzki/Eduard Wittek[1],
- ambona, chrzcielnica i ławki (Paul Borkowski, Toruń).
Neogotycki ołtarz przeniesiono po II wojnie światowej z opuszczonego kościoła ewangelickiego w Nowej Wsi nad Wisłą (wykonany w Warszawie w 1904 roku, został ufundowany przez baronową Wandę Ike z Duninowa). Obraz „Adoracja Baranka”, zapewne z lat ok. 1612–1629, przeniesiono z dawnego kościoła Trójcy Świętej na Rynku Nowomiejskim. Malowany na podstawie ryciny Jana Sadelera St. z 1588 roku, wykonanej na podstawie rysunku Joosta van Winghe. Obraz „Ukrzyżowanie” jest podmalowaną litografią z drugiej połowy XIX w., na podstawie ryciny Paula Pontiusa z 1631 roku, wzorowanej na rysunku Petera Paula Rubensa. Pierwotnie znajdował się w ołtarzu kaplicy staroluterskiej przy ul. Strumykowej[potrzebny przypis]. Dzwony pochodzą ze zburzonego kościoła ewangelickiego na Podgórzu[2]. W 1946 roku odsłonięto tablicę pamiątkową ku czci duchownych związanych z tutejszą parafią, zamordowanych przez hitlerowców w latach II wojny światowej, a w 2002 roku tablicę ku czci wieloletniego proboszcza, ks. seniora Ryszarda Trenklera.
Przypisy
- ↑ Dorawa 2002 ↓, s. 348.
- ↑ Kluczwajd 2018 ↓, s. 153.
Bibliografia
- Marian Dorawa: Organy bazyliki katedralnej p.w. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu na tle dziejów budownictwa organowego w Polsce. W: Katarzyna Kluczwajd, Michał Woźniak (red.): Dzieje i skarby Kościoła Świętojańskiego w Toruniu. Materiały z konferencji przygotowanej przez Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki w X rocznicę ustanowienia diecezji toruńskiej pod patronatem Biskupa Toruńskiego oraz Prezydenta Miasta Torunia [22-23 marca 2002]. Toruń: 2002. ISBN 83-7285-116-6.
- Katarzyna Kluczwajd: Podgórz. Toruńskie przedmieścia sprzed lat. Łódź: 2018. ISBN 978-83-7729-452-9.
- Paul Arndt, Geschichte der evangelisch-reformierten Gemeinde in Thorn. Festschrift zur Einweihung der neuen Kirche am 18. Februar 1904 Thorn 1904
- Jerzy Domasłowski, Kościół św. Szczepana w Toruniu. 1904-2004, Toruń, Wydawnictwo Via, 2004, ISBN 83-88273-32-9
- p
- d
- e
Zbory protestanckie w Toruniu
|
- p
- d
- e
Zabytkowe budowle sakralne w Toruniu
| Kościoły |
| ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Zobacz też |
|
