Хуэйзў йүян
Obszar | Kirgistan, Kazachstan |
Liczba mówiących | ok. 108 tys. (2009)[1] |
Pismo/alfabet | cyrylica |
Klasyfikacja genetyczna |
|
Status oficjalny |
UNESCO | 3 zdecydowanie zagrożony↗ |
Ethnologue | 7 wypierany↗ |
Kody języka |
ISO 639-1 | zh |
ISO 639-2 | chi |
ISO 639-3 | dng |
IETF | dng |
Glottolog | dung1253 |
Ethnologue | dng |
W Wikipedii |
|
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. |
| W Inkubatorze znajduje się testowa wersja Wikipedii w języku dungańskim |
Język dungański (Хуэйзў йүян) – język należący do mandaryńskiej grupy języków chińskich, którym posługują się Dunganie zamieszkujący Kirgistan i Kazachstan[2]. Według danych z 2009 r. posługuje się nim nieco ponad 108 tys. osób[1].
Jest bliski północno-zachodnim dialektom mandaryńskim, przy czym jego użytkownicy mają odrębną tożsamość etniczną[3]. Jest zapisywany cyrylicą[1].
System fonologiczny
Ogólna struktura fonetyczna języka dungańskiego nie różni się zbytnio od systemu języka mandaryńskiego, zwłaszcza dialektów z prowincji Gansu i Shaanxi, skąd wywodzą się przodkowie Dunganów. Posiada dwie odmiany, wersja standardowa posiada 3 tony, w drugiej odmianie występują 4 tony, podobnie jak w mandaryńskim.
Spółgłoski
Nosowe | | Szczelinowe |
Cyrylica | Łacińskie | Pinyin | IPA | | Cyrylica | Łacińskie | Pinyin | IPA |
м | m | m | m | | ф | f | f | f |
н | n | n | n | | | | | |
| | | | | с | s | s | s |
| | | | | ш | ş | sh | ʂ |
| | | | | щ | x | ɕ |
ң | ņ | ng | ŋ | | х | x | h | x |
Dźwięczne etc |
Cyrylica | Łacińskie | Pinyin | IPA |
в | v | w | w |
л | l | l | l |
р | r | – | r |
ж | ƶ | r | ʐ |
й | j | y | j |
Samogłoski
Cyrylica | Łacińskie | Pinyin | IPA | | Cyrylica | Łacińskie | Pinyin | IPA | | Cyrylica | Łacińskie | Pinyin | IPA | | Cyrylica | Łacińskie | Pinyin | IPA |
ы | ƅ | i | ɨː | | и | i | i | iː | | ў | w | u | uː | | ү | y | ü, u | yː |
а | a | a | aː | | я | ja | ia (ya) | ia(jaː) | | уа | ua | ua | ua | | | | | |
ә | ə | e | әː | | е | je | ie (ye) | iә(jәː) | | уә | uә | uo | uә | | үә | yә | üe, ue | yә |
э | e | ê, ai | ɛː | | | | | | | уэ | ue | ue, uai | uɛ | | | | | |
о | o | o, ao | ɔː | | ё | jo | iao (yao) | iɔː(jiɔː) | | уэй | wj | ui | uɛi | | | | | |
ый | ƅj | ei | ei | | | | | | | уй | vi | wei | uei | | | | | |
у | u | ou | ou | | ю | ju, jy | iu (you) | iou(jou) | | | | | | | | | | |
ан | an | an | æ˜ | | ян | jan | ian (yan) | iæ˜(jæ˜) | | уан | uan | uan | uæ˜ | | үан | yan | üan, uan | yæ˜ |
он | on | ang | aŋ | | ён | jon | iang (yang) | iaŋ(jaŋ) | | уон | uon | uang | uaŋ | | | | | |
ын | ƅn | eng, en | әŋ | | ин | in | ing, in | iŋ | | ун | wn | ong | ʊŋ | | үн | yn | iong, un | yŋ |
эр | әƣ | er | әɻ | | | | | | | | | | | | | | | |
Słownictwo
Dungański zachowuje pewien poziom wzajemnej zrozumiałości z dialektami mandaryńskimi; jego słownictwo ma głównie pochodzenie chińskie, choć nawarstwiły się zapożyczenia z innych języków[2]. Źródłami zapożyczeń są języki arabski i perski, język rosyjski (który użyczył dungańskiemu również pewnych wyrazów międzynarodowych), a w ograniczonym zakresie także języki turkijskie Azji Centralnej[3]. Podstawowy zasób leksykalny języka dungańskiego jest zbliżony do dialektów z prowincji Gansu i Shaanxi; dodatkową grupę słownictwa tworzą archaiczne chińskie słowa z czasów dynastii Qing. Zapożyczenia i kalki z języka rosyjskiego doszły w XX w. Dunganom nie są znane chińskie neologizmy powstałe w XX w.
System pisma
Do końca lat 20. XX w. Dunganie posługiwali się pismem arabskim, po zakazie używania tego pisma przez władze ZSRR – pismem łacińskim, zaś od 1953 roku – cyrylicą.
Współczesny alfabet dungański, IPA i transkrypcja w alfabecie łacińskim Cyrylica | А/а | Б/б | В/в | Г/г | Д/д | Е/е | Ё/ё | Ж/ж | Җ/җ | З/з | И/и | Й/й | К/к | Л/л |
Nazwa | a | бэ | вэ | гэ | дэ | e | ё | жэ | җe | зэ | и | ий | кa | эль |
IPA | a, ɑ | p | v | k | d | iɛ | iɔ | ʐ | tʂ, tɕ | ts | i, ei | j | kʰ | l |
Łacińskie | a | b | v | g | d | (y)e | yo | zh, rzh | zh | z | i | (y)u, (y)i | k | l |
Cyrylica | М/м | Н/н | Ң/ң | Ә/ә | О/о | П/п | Р/р | С/с | Т/т | У/у | Ў/ў | Ү/ү | Ф/ф | Х/х |
Nazwa | эм | эн | ың | ә | o | пэ | эр | эc | тэ | у | ў | ү | эф | xa |
IPA | m | n | ɳ | ɤ | ɔ | pʰ | ɚ, r | s | tʰ | ɤu, u | u | y | f | x |
Łacińskie | m | n | ng | eh | o | p | r | s | t | u | wu | (y)u | f | kh |
Cyrillic | Ц/ц | Ч/ч | Ш/ш | Щ/щ | Ъ/ъ | Ы/ы | Ь/ь | Э/э | Ю/ю | Я/я |
Nazwa | цэ | чэ | шa | щa | нин xo | ы | ван xo | э | ю | йa |
IPA | tsʰ | tʂʰ, tɕʰ | ʂ | ɕ | * | ɪ, ɭɘ | * | ɛ | iɤu | ia, iɑ |
Łacińskie | ts | ch | sh | shch, hs | `` | `i | ` | e(i) | yu | ya |
- Litery Ъ oraz Ь używane są tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego
Spółgłoski:
Przypisy
- ↑ a b c David M.D.M. Eberhard David M.D.M., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Dungan, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
- ↑ a b HongyuanH. Dong HongyuanH., A History of the Chinese Language, wyd. 2, Abingdon–New York: Routledge, 2021, s. 176, DOI: 10.4324/9780429264665, ISBN 978-0-429-26466-5, ISBN 978-0-367-20984-1, ISBN 978-0-367-20985-8 (ang.).
- ↑ a b BernardB. Comrie BernardB., The Languages of the Soviet Union, Cambridge: Cambridge University Press, 1981 (Cambridge language surveys), s. 273, ISBN 0-521-23230-9, ISBN 0-521-29877-6, OCLC 6627395 [dostęp 2023-09-22] (ang.).
Linki zewnętrzne
| Zobacz hasło dungański w Wikisłowniku |
- NDL: 00561684
- J9U: 987007565357305171