Ibn Tufajl

Ibn Tufajl^[1], w pełnym brzmieniu Abu Bakr Muhammad ibn Abd al-Malik ibn Muhammad ibn Tufajl al-Kajsi al-Andalusi, ar. أبو بكر محمد بن عبد الملك بن محمد بن طفيل القيسي الأندلسي, łac. Abubacer^[2] (ur. na pocz. XII w. w Kadyksie, zm. 1165 w Maroku) – arabski andaluzyjski filozof muzułmański, matematyk, poeta, lekarz i astronom.

Życiorys

O jego życiu wiadomo niewiele. Pracował jako sekretarz zarządcy Grenady^[3], następnie dołączył do dworu Abu Jakuba Jusufa I, gdzie był lekarzem^[4]. Osobiście przyjaźnił się z Abu Jakubem Jusufem, z czasem został przy nim wezyrem. Przyjaźnił się z Ibn Ruszdem^[3]. Jemu na polecenie władcy powierzył dokonanie analizy treści dzieł Arystotelesa^[3]; także z jego relacji znany jest zakres zainteresowań naukowych i niektóre poglądy głoszone przez Ibn Tufajla. Według Ibn Ruszda (Awerroesa) Ibn Tufajl był autorem dwóch traktatów z zakresu medycyny, dzieła "o zasiedlonych i niezasiedlonych obszarach ziemi", jak również zajmował się astronomią, polemizując z teorią Ptolemeusza. Żaden z tych tekstów nie zachował się^[4].

Również dorobek filozoficzny Ibn Tufajla zachował się szczątkowo^[4]. W swojej Księdze o duszy Ibn Ruszd polemizuje z jego pojmowaniem wyobraźni; Ibn Tufajl był zdania, że wyćwiczona wyobraźnia może dostrzegać rzeczy intelligibilne, a zatem nie potrzeba do tego dodatkowej formy intelektu^[3]. Teksty Ibn Tufajla dotyczące wyobraźni nie przetrwały^[3].

Z jego dorobku filozoficznego i literackiego zachował się jedynie krótki traktat (powieść o wtajemniczeniu^[5]) Żyjący syn Czuwającego (oryg. Hajj ibn Jakzan, حي بن يقظان). W dziele tym Ibn Tufajl rozwinął temat zatytułowanego tak samo dzieła Ibn Siny – dzieje samotnego człowieka urodzonego na wyspie, który dzięki własnej inteligencji w ciągu czterdziestu dziewięciu lat nieustannego samokształcenia i refleksji^[3] stopniowo poznaje otaczający go świat, prawa przyrody, dochodząc stopniowo do wiedzy filozoficznej i poznania istoty religii^[4]. Obraz tytułowego Hajja ibn Jakzana zestawiony został z wizją ludzkiego społeczeństwa, które reprezentuje społeczność sąsiedniej wyspy, w której funkcjonują prawo, konwenanse i religia, przez większość mieszkańców pojmowana bardzo powierzchownie^[6]. Jedynym członkiem społeczności, który zajmuje się poważniejszymi rozważaniami, jest Absal. Pewnego dnia postanawia on udać się na sąsiednią, niezamieszkaną wyspę, gdzie poznaje bohatera tytułowego^[6]. Obaj znajdują wspólny język i przekonują się, że w różny sposób doszli do tych samych wniosków w kwestiach filozoficznych i religijnych. Postanawiają udać się na wyspę Absala i nauczać jej mieszkańców. Zostają tam początkowo dobrze przyjęci, z czasem jednak społeczność odrzuca ich. Obaj powracają na bezludną wyspę, przekonani, że tylko nieliczni mogą osiągnąć szczęście, gdyż zdobywa się je w samotności^[6].

Tekst Ibn Tufajla, niepozbawiony wpływów mistycznych oraz iluminizmu, stanowi pochwałę rozumu ludzkiego i możliwości poznawania świata za jego pomocą^[4]. Chociaż koncepcje Ibn Tufajla nie zawsze pozostawały w zgodzie z tradycyjnym nauczaniem islamu sunnickiego, cieszył się opieką Almohadów^[7].

Ibn Tufajl był również poetą^[4].

Filozofowie łacińscy znali poglądy Ibn Tufajla, z którymi spierał się Awerroes, nie była im natomiast znana powieść Żyjący syn Czuwającego. W piśmiennictwie łacińskim arabski filozof znany jest jako Abubacer^[3]. Powieść Ibn Tufajla stała się znana poza kręgiem arabskojęzycznym w XIV w., gdy Mojżesz z Narbonne przełożył ją na język hebrajski, zaś w wieku XVII E. Pococke przetłumaczył ją na łacinę^[3].

Przypisy

↑ JózefJ. Bielawski JózefJ., Klasyczna literatura arabska. Zarys, JolantaJ. Kozłowska (red.), Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2012, s. 328, ISBN 978-83-63778-01-9 .
↑ Ibn Tufajl Abu Bakr Muhammad Ibn Abd al-Malik, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-05-09] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h H. Corbin, Historia filozofii muzułmańskiej, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2009, s. 209.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f JózefJ. Bielawski JózefJ., Klasyczna literatura arabska. Zarys, JolantaJ. Kozłowska (red.), Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2012, s. 261-262, ISBN 978-83-63778-01-9 .
↑ H. Corbin, Historia filozofii muzułmańskiej, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2009, s. 210.
↑ ^a ^b ^c H. Corbin, Historia filozofii muzułmańskiej, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2009, s. 210-211.
↑ JózefJ. Bielawski JózefJ., Klasyczna literatura arabska. Zarys, JolantaJ. Kozłowska (red.), Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2012, s. 257, ISBN 978-83-63778-01-9 .