Cień

Ten artykuł dotyczy cienia fizycznego. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Ten artykuł od 2013-01 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Cień – obszar, do którego nie dociera światło bezpośrednio ze źródła światła na skutek obecności przeszkody ustawionej na drodze promieni świetlnych, nieprzepuszczającej światła. W zależności od źródła światła mówi się o cieniu słonecznym, księżycowym i innych. W zależności od obiektu przesłaniającego światło mówi się o cieniu np. Księżyca (podczas zaćmienia Słońca cień ten pada na Ziemię), cieniu budynku, człowieka itp.

Uogólnienie pojęcia cień

Przez analogię do cienia optycznego pojęcia cienia używa się również do innych zakresów promieniowania elektromagnetycznego, innych fal (cień akustyczny, cień radiowy, mikrofalowy), a nawet do strumienia cząstek.

Cień całkowity i półcień

Jeżeli źródło światła nie jest punktowe, wówczas wyróżnia się obszar cienia całkowitego i półcienia. Półcień jest obszarem do którego docierają promienie tylko z części powierzchni źródła. Na przykład w przypadku zaćmienia słonecznego mówi się o zaćmieniu częściowym.

Cień a dyfrakcja

Cień geometryczny jest to cień, który powstałby, gdyby światło rozchodziło się zgodnie z założeniami optyki geometrycznej, czyli w postaci nieskończenie cienkich promieni, biegnących po liniach prostych. W rzeczywistości światło jest falą elektromagnetyczną, która – jak każda fala – ulega dyfrakcji na krawędziach przesłaniającego przedmiotu. Dlatego rzeczywisty cień jest trochę mniejszy niż geometryczny, ponieważ dyfrakcja powoduje, że część promieni pada na obszar cienia geometrycznego.

Cień słoneczny

Cień powstaje, gdy na drodze promieni słonecznych znajduje się przeszkoda. Mimo że może być ona nieruchoma (np. wkopany w ziemię pal), to na skutek pozornego ruchu Słońca na niebie, cień tej przeszkody zmienia położenie. Zjawisko to zostało wykorzystane do konstrukcji zegarów słonecznych.

Porównując długości cieni słonecznych na różnych szerokościach geograficznych Eratostenes wykazał, że powierzchnia Ziemi jest zakrzywiona i obliczył jej średnicę.

Umbra, penumbra i antumbra to nazwy nadane trzem odrębnym strefom cienia słonecznego podczas zaćmienia.

• antumbra ((łac.) anti "przeciw" + umbra "cień") – strefa przeciwcienia, region, w którym ciało niebieskie pojawia się na tle Słońca, do obserwatora dociera wówczas część światła z zewnętrznej części tarczy Słońca
• umbra ((łac.) cień) czyli cień całkowity – źródło światła jest całkowicie zakryte przez inne ciało niebieskie
• penumbra ((łac.) paenes "prawie" + umbra "cień") – strefa półcienia

Galeria

• 
  Cień człowieka
• 
  Cień lecącego samolotu
• 
  Wydłużony cień autora zdjęcia w czasie zachodu słońca
• 
  Cień drzewa

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Teksty źródłowe w Wikiźródłach

Cytaty w Wikicytatach

Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Zobacz multimedia związane z tematem: Cienie