Charles Aznavour
Charles Aznavour (1963) | |||
Imię i nazwisko | Szahnur Waghinak Aznawurian | ||
---|---|---|---|
Data i miejsce urodzenia | 22 maja 1924 | ||
Data i miejsce śmierci | 1 października 2018 | ||
Zawód | kompozytor, piosenkarz, aktor filmowy | ||
Współmałżonek | Micheline Rugel | ||
Odznaczenia | |||
| |||
| |||
Strona internetowa |
Charles Aznavour, właśc. Szahnur Waghinak Aznawurian (orm. Շահնուր Վաղինակ Ազնավուրյան[1]; ur. 22 maja 1924 w Paryżu, zm. 1 października 2018 w Mouriès[2]) – francuski piosenkarz, kompozytor, autor tekstów piosenek i aktor filmowy pochodzenia ormiańskiego.
Był niewysokiego wzrostu, obdarzony charakterystycznym głosem[3]. W drugiej połowie XX wieku stał się jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci światowej muzyki rozrywkowej. Skomponował około 1000 piosenek (w tym ok. 150 do tekstów po angielsku, 100 po włosku, 70 po hiszpańsku i 50 po niemiecku), przy czym tematem jego piosenek była na ogół miłość. Sprzedał ponad 200 milionów płyt na całym świecie[4]. Wystąpił w ponad 60 filmach. Bywał nazywany „francuskim Frankiem Sinatrą”. Mówił i śpiewał w wielu językach: po francusku, angielsku, włosku, neapolitańsku, hiszpańsku, niemiecku, rosyjsku, portugalsku i po ormiańsku. W tym ostatnim języku nagrał XVIII-wieczną pieśń poety Sajat-Nowy. Piosenka Que c’est triste Venise (pol.: Jakże smutna jest Wenecja) została przez niego zaśpiewana w rekordowej liczbie wersji: włoskiej (Com'è triste Venezia), hiszpańskiej (Venecia sin ti), angielskiej (How Sad Venice Can Be) i niemieckiej (Venedig im Grau).
Życiorys
Dzieciństwo
Urodził się w Paryżu jako syn ormiańskich emigrantów: Mikajela Aznawuriana i Knar Baghdasarian. Jego ojciec urodził się w Achalciche w Gruzji, a matka pochodziła z kupieckiej rodziny z Turcji. Oboje rodzice zatrzymali się tymczasowo we Francji w drodze do USA. Musieli czekać na wizę wjazdową, gdy na świat przyszedł ich syn.[5] Muzykalni rodzice pierwsi odkryli u swego dziecka talent muzyczny – mały Charles uczył się grać na skrzypcach (krótko) i później na pianinie – i bardzo wcześnie wprowadzili je w świat teatru.
Zaczął występować już w wieku 9 lat, śpiewając w duecie ze starszą siostrą Aïdą w restauracji ormiańskiej, prowadzonej przez ojca. Wtedy też zaczął używać pseudonimu, pod którym będzie go znał cały świat – Charles Aznavour. W latach 30. XX w. występował na francuskiej prowincji, grając w lokalnych teatrach. Wystąpił też w kilku filmach[5].
Kariera artystyczna
Lata 40. i 50.
Już w wieku młodzieńczym zaczął komponować piosenki i śpiewać je w duecie z Pierre’em Roche’em. Przełom w jego karierze artystycznej nastąpił, gdy obu usłyszała Édith Piaf i zaprosiła w 1946 na swoje tournée po Francji, a następnie po USA i Kanadzie. W 1952 Aznavour powrócił z amerykańskiego tournée do Francji sam, gdyż jego partner pozostał w Kanadzie z nowo poślubioną żoną. Aznavour wznowił współpracę z Édith Piaf[5]. Sukces artystyczny nie przyszedł od razu. Krytykom nie podobał się głos Aznavoura, jego niski wzrost (161 cm) i sposób bycia na scenie. Jednak jego piosenki podobały się coraz bardziej publiczności i w II poł. lat 50. Aznavour już liczył się na muzycznej scenie Francji[6]. Miał wówczas w repertuarze ok. 30 piosenek, a wśród nich takie przeboje jak Sur ma vie, Parce que czy Après l’amour.
1957 był rokiem wielkiego triumfu Aznavoura, który dał serie koncertów w paryskich salach: Alhambrze, a następnie w Olympii. Zdążył jeszcze odbyć (z sukcesem) międzynarodowe tournée. W 1958 wystąpił w filmie Jean-Pierre’a Mocky’ego Les dragueurs, a później w filmie Georges’a Frange’a La tête contre les murs (za który otrzymał nagrodę w kategorii: Najlepszy Aktor Roku)[5].
Lata 60.
W latach 60. ugruntował już swoją popularność w Europie i na świecie. Na początku dekady wystąpił w prestiżowej nowojorskiej Carnegie Hall, a następnie odbył długie międzynarodowe tournée po Turcji, Libanie, Grecji, Afryce i ZSRR, gdzie miał okazję odwiedzić ojczyznę przodków i jej stolicę Erywań; zaśpiewał tam przebój La mamma[5].
Kiedy Aznavour ostatecznie powrócił do Francji w 1965, dał niezapomniany koncert One Man Show w Olympii; w ciągu 12 tygodni przy pełnej widowni wykonywał 30 piosenek. Latem tego samego roku wystąpił w filmie Pierre’a Granier-Deferre’a, Paris au mois d’août, a pod koniec roku w musicalu Monsieur Carnaval. La bohême, piosenka z tego musicalu, stała się najbardziej znanym przebojem w całej jego karierze[5]. Natomiast piosenka La Mamma w 1966 została sprzedana we Francji w liczbie ponad 1 mln egzemplarzy[6]. W tym samym roku piosenkarz odbył tournée po Kanadzie i Antylach Francuskich. Koniec lat 60. to ponowne udane występy w paryskiej Olympii. W 1969 Aznavour otrzymał nagrodę przyznaną mu przez Association of American Songwriters and Composers oraz medal La Médaille Vermeil w Paryżu za piosenkę Hier encore[5].
Lata 70.
Rok 1970 rozpoczął się od koncertów w USA, w tym na Broadwayu. Na początku 1971 Aznavour powrócił do Paryża dając koncert w Olympii. Kilka miesięcy później we Włoszech dostał nagrodę Złotego Lwa na Festiwalu Filmowym w Wenecji za włoską wersję piosenki Mourir d’aimer[5].
Jego repertuar stał się bardziej zróżnicowany; artysta zainteresował się tematyką społeczną i obyczajową: Le temps des loups (o przemocy w miastach), wspomniana Mourir d’aimer (o Faits divers) czy Comme ils disent (o homoseksualizmie). Zaczął też pisać pamiętniki (wydane w USA jako Aznavour par Aznavour).
Początek i koniec 1972 to występy w Olympii, sukces piosenki Les plaisirs démodés, która osiągnęła szczyty list przebojów oraz operetka Douchka, napisana wspólnie ze szwagrem, kompozytorem Georges’em Garvarentzem[5].
W 1974 Aznavour odniósł wielki sukces w Wielkiej Brytanii, kiedy jego piosenka She osiągnęła pierwsze miejsce na liście przebojów i status platynowej płyty; jakby na przekór, we Francji sprzedawała się słabo.
W 1975 Aznavour napisał balladę Ils sont tombés w 60. rocznicę ludobójstwa Ormian w 1915. Później wystąpił w filmie Claude’a Chabrola Folies Bourgeoises. Jego popularność osiągnęła szczyt – po jego piosenki zaczęli sięgać inni: Ray Charles (La Mamma), Fred Astaire (własna wersja Les plaisirs démodés w 1976) i Bing Crosby Hier encore w 1977, tuż przed śmiercią. Pod koniec dekady Aznavour wystąpił w filmie Volkera Schlöndorffa Blaszany bębenek (1979), nagrodzonym Złotą Palmą na 32. MFF w Cannes[5].
Lata 80.
W 1983 zerwał współpracę z wytwórnią Barclay. Dwa lata później podpisał kontrakt z wytwórnią Trema, która obiecała wznowić jego wczesne albumy. W 1984 był gwiazdą Międzynarodowego Festiwalu Piosenki w Sopocie. W 1986 po raz pierwszy napisał scenariusz filmowy – do filmu Paula Boujenaha Yiddish Connection; w filmie tym zagrał zresztą jedną z głównych ról. Zasiadał również w jury konkursu głównego na 39. MFF w Cannes (1986).
W 1987 odbył trasę koncertową po USA z amerykańską piosenkarką Pią Zadorą, a następnie wystąpił w paryskim Palais des Congrès i odbył tournée po Francji pod koniec roku. W 1988 ponownie wystąpił w Palais des Congrès.
Po tragicznym trzęsieniu ziemi w Armenii w 1988 pomagał ojczyźnie swoich rodziców poprzez akcję charytatywną Aznavour for Armenia. Razem z Georges’em Garvarentz’em napisał piosenkę Pour toi Arménie, która została wykonana przez grupę kilkudziesięciu francuskich artystów (głównie piosenkarzy i aktorów) i utrzymywała się na liście przebojów przez 18 tygodni. Sprzedana została jako tzw. singel charytatywny (na stronie B była piosenka Ils sont tombés) w nakładzie ponad 1 mln egzemplarzy[5]. Aznavour doczekał się placu własnego imienia w centrum Erywania oraz pomnika w mieście Giumri, które odnotowało największą liczbę ofiar we wspomnianym trzęsieniu ziemi.
Lata 90.
W 1995 został mianowany Ambasadorem i Stałym Przedstawicielem Armenii przy UNESCO. Artysta był również członkiem organizacji charytatywnej Armenia Fund, która od 1992 roku przekazała ponad 150 milionów dolarów na pomoc humanitarną i rozwój infrastruktury w Armenii.
8 lutego 1997[7] otrzymał Cezara Honorowego, nagrodę przyznawaną przez francuską Akademię Sztuki i Techniki Filmowej[8].
12 lipca 1997 świętował 50. rocznicę swojej działalności w show-businessie na festiwalu w Montreux. 15 września został odznaczony przez prezydenta Francji Jacques’a Chiraca orderem Legii Honorowej[5].
Lata 2000.
We wrześniu 2003 opublikował kolejne swoje pamiętniki – Le temps des avants (wyd. Flammarion). W 2004 za działalność humanitarną Aznavour otrzymał tytuł „Narodowego Bohatera” Armenii (najwyższe odznaczenie państwowe tego kraju).
Jesienią 2006 rozpoczął pożegnalną trasę koncertową po świecie. Najpierw wystąpił w USA i Kanadzie, zbierając pozytywne recenzje[5]. We wrześniu zagrał koncert w Erywaniu, gdzie wśród audytorium znaleźli się m.in. były prezydent Armenii Robert Koczarian i prezydent Francji Jacques Chirac, który wówczas składał wizytę w Armenii. Następnie, już we Francji, Aznavour zainaugurował sezon kulturalny Arménie mon amie.
W tym samym 2006 udał się w podróż na Kubę, gdzie razem z miejscowym muzykiem Chucho Valdésem, nagrał album pt. Colore Ma Vie, który zaprezentował na koncercie w Moskwie w kwietniu 2007[5]. Rok 2007 rozpoczął koncertami w Japonii i Azji, a w lipcu 2007 wziął udział w Vieilles Charrues Festival. W drugiej połowie 2007 kontynuował występy w Paryżu, gdzie dał ponad 20 przedstawień w Palais des Congrès; następnie udał się na tournée po Belgii, Holandii i Francji. Cały czas twierdził, że zakończy to pożegnalne tournée, jeżeli czas mu pozwoli, w 2010 roku. Podczas koncertów śpiewał, podobnie jak i wcześniej, w kilku językach – głównie po francusku i angielsku, ale także po włosku i hiszpańsku. Również w 2007 wydał album pt. Forever Cool (Capitol/EMI), na którym m.in. śpiewał w duecie z głosem Deana Martina znany przebój tego ostatniego Everybody Loves Somebody Sometimes.
18 stycznia 2008 uczestniczył gościnnie we francuskim reality show Star Academy, gdzie zaśpiewał swój przebój Emmenez-Moi z Jérémy Chapronem. Od lutego 2008 roku pełnił funkcję ambasadora Armenii w Szwajcarii, co zaproponowano mu w związku z jego zasługami dla ojczyzny[9]. Również w lutym 2008 odbył tournée po Portugalii, a wiosną udał się w długą trasę koncertową po Ameryce Południowej (Argentyna, Brazylia, Chile i Urugwaj). Latem występował w Quebecu, a jesienią znów powrócił do Ameryki Południowej.
5 lipca 2008 został odznaczony Orderem Kanady, a następnego dnia dał koncert na Polu Bitwy o Quebec w ramach uroczystości 400-lecia założenia miasta Quebec. 26 grudnia 2008 prezydent Armenii Serż Sarkisjan podpisał dekret o nadaniu ormiańskiego obywatelstwa Aznavourowi w uznaniu m.in. jego zasług dla narodu ormiańskiego[10].
W styczniu 2010 wraz senegalskim piosenkarzem Youssou N’Dour oraz ponad 40 gwiazdami francuskiej estrady nagrał wideo „1 geste pour Haïti chérie” w geście pomocy dla ofiar katastrofalnego trzęsienia ziemi na Haiti[11].
Współpraca z innymi artystami
W grudniu 2008 wydał album pt. Duos, na który nagrał piosenki w duetach z zaprzyjaźnionymi artystami i przyjaciółmi, takimi jak m.in.: Céline Dion, Laura Pausini, Liza Minnelli, Nana Muschuri, Carole King, Dean Martin, Paul Anka, Josh Groban, Bryan Ferry i Elton John. Współpracował również m.in. z Fredem Astaire’em, Shirley Bassey, Andreą Bocellim, José Carrerasem, Rayem Charlesem, Bingiem Crosby, Bobem Dylanem, Julio Iglesiasem, Mireille Mathieu, Luciano Pavarottim, Plácido Domingo i Sissel Kyrkjebø.
W 1974 Jack Jones nagrał cały album pt. Write Me a Love Song, Charlie z kompozycjami Aznavoura. Elvis Costello nagrał swoją interpretację jego piosenki „She” na ścieżkę dźwiękową do filmu Notting Hill. Tenor Plácido Domingo, jeden z przyjaciół i współpracowników Aznavoura, często wykonywał jego utwory (studyjny program Les bateaux sont partis z 1985 roku, kilkakrotne wykonanie Ave Maria w 1994).
Życie prywatne
W 1946 ożenił się z przyjaciółką Micheline, z którą miał dwoje dzieci: córkę Sédę (ur. 1947) i syna Charles’a (ur. 1952)[5]. W 1956 ożenił się z Evelyne Plessis i w tym samym roku urodził się ich syn Patrick[5]. W 1968 ożenił się z Ullą Thorsell w Las Vegas (później zawarli ślub także w kościele ormiańskim w Paryżu, drugi ślub kościelny Aznavoura bez unieważnienia pierwszego zawartego w 1946 z Micheline). Z trzecią żoną miał córkę Katię (ur. 1969) i synów: Mishę (ur. 1971) i Nicolasa (ur. 1977)[5].
Mieszkał w Saint-Sulpice niedaleko Lozanny w Szwajcarii, a w miesiącach letnich – w Mouriès w Prowansji[12].
Zmarł 1 października 2018 roku w wieku 94 lat. 5 października 2018 miał miejsce narodowy hołd dla piosenkarza na dziedzińcu Pałacu Inwalidów w Paryżu, w obecności prezydenta Francji Emmanuela Macrona i premiera Armenii Nikola Paszyniana. Dzień później, po nabożeństwie żałobnym w katedrze ormiańskiej św. Jana Baptysty w Paryżu, został pochowany na cmentarzu w Montfort-l’Amaury w rodzinnym grobie[potrzebny przypis].
Dyskografia
Dyskografia francuska
- albumy studyjne[13]
- 1960 Je m’voyais déjà (EMI)
- 1961 Il faut savoir (EMI)
- 1963 La mamma (EMI)
- 1963 Qui? (EMI)
- 1964 Hier encore (EMI)
- 1965 Aznavour 65 (EMI)
- 1966 De t’avoir aimée (EMI)
- 1966 La Bohème (EMI)
- 1967 Entre deux rêves (EMI)
- 1971 Idiote je t’aime (EMI)
- 1978 Je n’ai pas vu le temps passer (EMI)
- 1992 Aznavour 92 (Tréma)
- 1994 Toi et moi (Dom)
- 1997 Plus bleu... (EMI)
- 1998 Jazznavour (EMI)
- 2000 Aznavour 2000 (EMI)
- 2003 Je voyage (EMI)
- 2005 Insolitement vôtre (Capitol/EMI)
- 2007 Colore ma vie (EMI/Odeon)
- 2008 Duos (Capitol/EMI)
- 2009 Charles Aznavour and The Clayton Hamilton Jazz Orchestra (Capitol/EMI)
- 2011 Toujours (EMI)
- 2015 Encores (Barclay)
Dyskografia polska
- 1978 S-221: I Will Warm Your Heart / Deux guitares (Tonpress)
- 1978 S-222: Take Me Along / Pretty Shitty Days (Tonpress)
- 1999 CD 002 Charles Aznavour Greates Hits Gold Edition, firma Largo, 20 piosenek („Wszystkie nagrania znajdujące się na tej płycie powstały ponad 25 lat temu i pochodzą z oryginalnych płyt analogowych. Jakość poszczególnych utworów może się różnić od współcześnie wydawanych płyt kompaktowych, nagranych techniką cyfrową.”)
Najbardziej znane piosenki
| Ta sekcja wymaga określenia jasnych kryteriów wyboru. Kryteria powinny być poparte źródłami, nie mogą naruszać zasady neutralnego punktu widzenia, należy też unikać pustosłowia. Zapoznaj się również z zasadami tworzenia list. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji. |
- I will warm your heart
- Deux guitares
- Take me along
- Pretty shitty days
- Emmenez-moi
- Hier encore
- Il faut savoir
- La bohème
- La mamma
- Les comédiens
- Isabelle
- She
- Plus bleu que tes yeux (duet z Édith Piaf)
- Sa jeunesse
- Une vie d’amour
Książki
- Aznavour par Aznavour, Paryż, Éditions Fayard, 1970 (ISBN 978-2-7020-0214-8)
- Des mots à l’affiche, Paryż, Le Cherche-midi Editeur, 1991 (ISBN 978-2-86274-210-6)
- Mes chansons préférées, Paryż, Editions Christian Pirot, 2000 (ISBN 978-2-86808-148-3)
- Le temps des avants, Paryż, Éditions Flammarion, 2003 (ISBN 2-08-068536-8); wydanie polskie: Kiedyś... Wspomnienia, Warszawa, Wydawnictwo „Studio EMKA”, 2005 (ISBN 83-88607-46-4)
- Images de ma vie (album fotograficzny); Paryż, Flammarion, 2005 (ISBN 978-2080689146)
- Mon père, ce géant, Paryż, Éditions Flammarion, 2007 (ISBN 2-08-120974-8)
- À voix basse, Paryż, Éditions Don Quichotte, 2009 (ISBN 978-2-35949-001-5)
- D’une porte l’autre, Paryż, Éditions Don Quichotte, 2011 (ISBN 978-2-35949-044-2)
- En haut de l’affiche, Paryż, Éditions Flammarion, 2011 (ISBN 978-2-08-125710-8)
- Tant que battra mon cœur, Paryż, Éditions Don Quichotte, 2013(ISBN 978-2359491623)
- Ma vie, mes chansons, mes films (album); współautorzy: Philippe Durant et Vincent Perrot, Paryż, Éditions de la Martinière, 2015 (ISBN 978-2732470832)
- Retiens la vie, Paryż, Don Quichotte 2017 (ISBN 978-2-35949-683-3)
Przypisy
- ↑ Pisownia nazwiska w alfabecie ormiańskim: Armeniapedia.org: Charles Aznavour. [dostęp 2010-02-04]. (orm.).
- ↑ Charles Aznavour, Enduring French Singer of Global Fame, Dies at 94. nytimes.com. [dostęp 2018-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-01)]. (ang.).
- ↑ New York Times: Aznavour, The Last Chanteur. [dostęp 2010-02-04]. (ang.).
- ↑ universalmusic.fr: “Aznavour, Sa jeunesse”: l’hommage de la jeune génération. 2014-11-24. [dostęp 2015-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-28)]. (fr.).
- ↑ a b Dariusz Michalski: Z piosenką dookoła świata. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990, s. 136. ISBN 83-214-0671-8.
- ↑ Dates, les lieux et les diffuseurs. [dostęp 2018-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-26)].
- ↑ Palmarès par recherche – Académie des Arts et Techniques du Cinéma [online], academie-cinema.org [dostęp 2018-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-05] .
- ↑ Google.com: Singer Aznavour named Armenian ambassador to Switzerland. [dostęp 2010-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-03-11)]. (ang.).
- ↑ New York Times: Aznavour Granted Armenian Citizenship. [dostęp 2010-02-04]. (ang.).
- ↑ Google.com: French music stars mobilise for Haiti. [dostęp 2010-02-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-23)]. (ang.).
- ↑ Charles Aznavour s’installe à St-Sulpice. [dostęp 2014-06-27]. (niem.).
- ↑ Charles Aznavour – Biographie, discographie et fiche artiste – RFI Musique [online], rfimusique.com [dostęp 2017-11-22] (fr.).
Bibliografia
- Biografia piosenkarza na RFI musique. rfimusique.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-10)].
Linki zewnętrzne
- Charles Aznavour – oficjalna strona internetowa
- Charles Aznavour w bazie IMDb (ang.)
- Charles Aznavour w bazie Filmweb
- Charles Aznavour w bazie Notable Names Database (ang.)
- Charles Aznavour na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- p
- d
- e
- Wikiprojekt:Filmy
- ISNI: 0000000123209016
- VIAF: 64001137
- LCCN: n85094806
- GND: 118651331
- NDL: 00914085
- BnF: 118897411
- SUDOC: 028635280
- SBN: PALV013923
- NLA: 35011413
- NKC: jn19990000337
- BNE: XX1117010
- NTA: 068963173
- BIBSYS: 864
- CiNii: DA04965392
- PLWABN: 9810662507705606
- NUKAT: n02000022
- J9U: 987007462842905171
- LNB: 000066932
- NSK: 000576040
- BNA: 000039351
- CONOR: 24188259
- BNC: 000234642
- ΕΒΕ: 282446
- BLBNB: 000574417
- KRNLK: KAC2020I8056
- LIH: LNB:db/;=Bh