Żagwica listkowata
Systematyka | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | grzyby | ||
Typ | podstawczaki | ||
Klasa | pieczarniaki | ||
Rząd | żagwiowce | ||
Rodzina | Grifolaceae | ||
Rodzaj | żagwica | ||
Gatunek | żagwica listkowata | ||
Nazwa systematyczna | |||
Grifola frondosa (Dicks.) Gray Nat. Arr. Brit. Pl. (London) 1: 643 (1821) | |||
|
Żagwica listkowata (Grifola frondosa (Dicks.) Gray) – gatunek grzybów z rzędu żagwiowców (Polyporales)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Grifola, Grifolaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1785 r. James Dickson nadając mu nazwę Boletus frondosus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1821 r. Samuel Frederick Gray, przenosząc go do rodzaju Grifola[1].
Synonimów naukowych posiada ponad 30[2].
Nazwa polska pojawiła się w pracy Stanisława Domańskiego i in. w 1967 r.[3] W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako huba siedź, huba gałęzista, żagiew gałęzista, żagiew krzaczasta, żagiew cykoriokształtna, wielogłówka listkowata[4].
Morfologia
- Owocniki
Jednoroczne, duże do bardzo dużych, o średnicy od 20 do 60 cm, krzaczkowato rozgałęzione, złożone z wielu łopatkowatych kapeluszy wyrastających ze wspólnego pnia. Pojedyncze kapelusze językowate lub półokrągłe, płaskie, 4–10 cm średnicy, cienkie, kruche, o orzechowej, żółtooliwkowej barwie. Brzegi kapeluszy nierówne, powycinane, promieniście pomarszczone[5].
- Rurki
2–3 mm długie, białawe, zbiegające po trzonie. Pory drobne, około 0,5 mm średnicy[5].
Cienki, do 0,5 cm gruby, biały, mięsisty. Zapach przyjemny, grzybowy, smak łagodny[5].
- Zarodniki
Bezbarwne, szeroko owalne, z jednej strony nieco spłaszczone[5].
- Gatunki podobne
- Żagiew wielogłowa (Polyporus umbellatus), której owocniki są osadzone na trzonkach centralnie, a ich barwa jest jaśniejsza, biaława do jasnoochrowej.
- Wachlarzowiec olbrzymi (Meripilus giganteus), którego owocniki są dużo większe i szersze, złożone z większych kapeluszy. Poza tym pojawia się on na wielu gatunkach drzew, podczas gdy żagwica listkowata niemal wyłącznie na dębach.
- Jodłownica górska (Bondarzewia mesenterica), która rośnie u podstawy jodeł i odznacza się dużymi, kanciastymi i nierównymi porami, a jej owocniki podobnie jak u wachlarzowca, zbudowane są z większych i bardziej rozłożystych kapeluszy.
Występowanie i siedlisko
W Polsce żagwica listkowata jest rzadka. Do 2020 r. podano około 130 jej stanowisk[6]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – zagrożony wymarciem[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Austrii, Belgii, Czechach, Niemczech, Danii, Estonii, Litwie, Norwegii, Holandii, Szwecji, Finlandii[4]. W latach 1983–2014 objęta była ochroną ścisłą, a od 2014 roku ochroną częściową. Dopuszczone jest pozyskiwanie owocników w celach gospodarczych po uzyskaniu stosownych zezwoleń[6].
Grzyb nadrzewny, pasożyt. Rośnie na korzeniach i u podstawy pni i martwych drzew, głównie dębów. Owocniki pojawiają się w sierpniu i wrześniu. Podobnie jak wachlarzowiec olbrzymi występuje na siedliskach antropogenicznych[5].
Zastosowanie
- Grzyb jadalny, młode owocniki są bardzo smaczne i aromatyczne, jednakże ze względu na ochronę częściową, w Polsce jej zbieranie jest niezgodne z prawem. Starsze owocniki robią się łykowate i niestrawne[8].
- Grzyb leczniczy o działaniu przeciwgrzybiczym, przeciwnowotworowym, przeciwwirusowym, przeciwbakteryjnym, regulującym ciśnienie krwi, przeciwcukrzycowym, immunomodulacyjnym, hepatoprotekcyjnym i antyastmatycznym. Z grzybni i owocników wytwarza się lek o handlowej nazwie Grifolan (GRN). Zawiera polisacharydy wzmacniające układ odpornościowy i działające przeciwnowotworowo. Ekstrakty z żagwicy listkowatej są skuteczne także w leczeniu: zakażeń bakteryjnych i wirusowych, AIDS (HIV), cukrzyca typu I, nadciśnienia, hipercholesterolemii i infekcjach dróg moczowych[9].
- Grzyb uprawny – jest uprawiany dla potrzeb przemysłu farmakologicznego[10].
Przypisy
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2020-11-19] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ StanisławS. Domański StanisławS., Żagwiowate I (''Polyporaceae pileateae''), szczecinkowcowate i (''Mucronosporaceae pileateae''). Grzyby (Fungi) 2. Podstawczaki (Basidiomyces), bezblaszkowe (Aphyllophorales), LXIII (in Polish), Warszawa: PWN, 1965 .
- ↑ a b WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 276, 277, ISBN 83-89648-09-1 .
- ↑ a b c d e CzesławC. Narkiewicz CzesławC., Grzyby chronione Dolnego Śląska, Jelenia Góra: Wydawnictwo Muzeum Przyrodniczego, 2005, ISBN 83-89863-20-0 .
- ↑ a b AnnaA. Kujawa AnnaA., MałgorzataM. Ruszkiewicz-Michalska MałgorzataM., Izabela L.I.L. Kałucka Izabela L.I.L. (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4 .
- ↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 64, ISBN 83-89648-38-5 .
- ↑ LadislavL. Hagara LadislavL., Ottova encyklopedie hub, wyd. 1. české vyd, Praha: Ottovo nakladatelství, 2015, s. 299, ISBN 978-80-7451-407-4, OCLC 903090511 [dostęp 2019-10-30] .
- ↑ JadwigaJ. Turlo JadwigaJ., Grzyby wielkoowocnikowe – niedoceniane źródło substancji leczniczych, „Studia i Materiały CEPL w Rogowie. R.17”, 44 (3), 2015, s. 138–151 .
- ↑ KatsujiK. Yamanaka KatsujiK., I. Production of cultivated edible mushrooms, „Food Reviews International”, 13 (3), 1997, s. 327–333, DOI: 10.1080/87559129709541113, ISSN 8755-9129 [dostęp 2019-06-03] .
- Britannica: science/hen-of-the-woods
- БРЭ: 2378904
- SNL: korallkjuke
- BioLib: 59977
- EoL: 196141
- GBIF: 2540800
- identyfikator iNaturalist: 53714
- NCBI: 5627