Śluz szyjkowy

Śluz szyjkowy − wydzielina śluzowa wytwarzana przez gruczoły szyjki macicy w reakcji na zmiany poziomu estrogenów i progesteronu. W zależności od fazy cyklu miesiączkowego śluz może pełnić rolę bariery broniącej plemnikom dostępu do macicy, lub też środowiska sprzyjającego szybszemu ich przemieszczaniu.

W kanale szyjki macicy znajduje się kilkaset gruczołów wytwarzających od 20 do 60 mg śluzu szyjkowego na dobę, ilość ta zwiększa się do około 600 mg na dobę w okolicy owulacji^[1]. Śluz szyjkowy jest kleisty i lepki dzięki wysokiej zawartości białek zwanych mucynami, jednak jego lepkość zmienia się w zależności od fazy cyklu menstruacyjnego^[1]. Śluz składa się w około 93 procentach z wody, w środku cyklu zawartość wody zwiększa się do około 98 procent^[1].

Gęstość śluzu zależy od poziomu hormonów, w szczególności estrogenu i progesteronu. Po miesiączce, przy niskim poziomie estrogenów, gęsty, i lepki śluz gestagenny o podwyższonej kwasowości zamyka ujście szyjki macicy i tworzy barierę broniącą plemnikom dostępu do niej^[2][3]. Gęsty śluz broni także dostępu do macicy rozmaitym patogenom, dzięki czemu pośrednio chroni zygotę w okresie tuż po zapłodnieniu^[4].

W miarę narastania poziomu estrogenów szyjka zostaje pobudzona do wydzielania estrogennego śluzu: najpierw typu L (ang. loaf – bochenek), odpowiedzialnego za tzw. selekcję plemników a następnie wysoce płodnego śluzu typu S (ang. string – sznurek). Ten rodzaj wydzieliny jest bardziej zasadowy dzięki czemu ułatwia przetrwanie plemników, jest też bardziej ciągnący, a jego mniejsza kleistość ułatwia im dotarcie do macicy^[2][5]. Po owulacji śluzy typu L i S zanikają a pojawia się ponownie śluz gestagenozależny. Ze względu na jego właściwości, ocena parametrów śluzu szyjkowego jest wykorzystywana w metodach naturalnego planowania rodziny^[6].

Pod względem chemicznym śluz jest zawiesiną zawierającą m.in. elektrolity (wapń, sód, potas), związki organiczne (glukozę, aminokwasy, białka), a także śladowe ilości cynku, miedzi, żelaza, manganu i selenu oraz wolne kwasy tłuszczowe, enzymy (takie jak amylaza) i hormony (m.in. prostaglandyny)^[1].

W ujęciu mikroskopowym, mucyny tworzą rozbudowaną sieć micelarną o prześwicie między micelami nieco mniejszym niż średnica główki plemnika^[7]. Dzięki tej właściwości śluzu plemniki o nieprawidłowej morfologii poruszają się w nim dużo wolniej niż te, których budowa zewnętrzna jest prawidłowa, trudniej jest im zatem dotrzeć do komórki jajowej^[8].

Właściwości blokujące gęstych form śluzu szyjkowego mają szczególne znaczenie w okresie ciąży, gdy śluz tworzy tzw. czop śluzowy (łac. operculum) zamykający szyjkę macicy, uniemożliwiający wypłynięcie wód płodowych i chroniący rozwijający się zarodek przed bakteriami^[9][10]. Czop obluzowuje się w miarę rozszerzania się szyjki macicy i ostatecznie jest wydalany z organizmu, najczęściej w trakcie pierwszej fazy porodu lub niedługo wcześniej^[10].

Przypisy

Bibliografia

• Matthew Anderson, Alison Karasz, Sarah Friedland. Are Vaginal Symptoms Ever Normal? A Review of the Literature. „Medscape General Medicine”. 6 (4), 2004. (ang.). 
• Naja Becher, Kristina Adams Waldorf, Merete Hein, Niels Uldbjerg. The Cervical Mucus Plug: Structured Review of the Literature. „Acta Obstetricia et Gynecologica Scandinavica”. 88 (5), s. 502–513, maj 2009. DOI: 10.1080/00016340902852898. (ang.). 
• Robert E. Brannigan, Larry I. Lipshultz. Sperm Transport and Capacitation. „The Global Library of Women's Medicine”, 2008. DOI: 10.3843/GLOWM.10316. ISSN 1756-2228. (ang.). 
• Khaldoun Sharif, Olufemi Olufowobi: The structure chemistry and physics of human cervical mucus. W: The Cervix. Joseph Jordan, Albert Singer, Howard Jones, Mahmood Shafi (red.). Wyd. 2. Malden, Mass.: Blackwell Publishing, 2006, s. 157-169. ISBN 978-1-4051-3137-7. (ang.).
• G. Wagner, R. J. Levin. Electrolytes in vaginal fluid during the menstrual cycle of coitally active and inactive women. „Journal of Reproduction and Fertility”, s. 17-27, 1980. [dostęp 2015-04-09]. (ang.). 
• Ann Westinore, Evelyn Billings: The Billings Method: Controlling Fertility Without Drugs or Devices. Toronto, ON: Life Cycle Books, 1998. ISBN 0-919225-17-9. (ang.).