Clara Goessen

Clara Goessen (Straatsburg, ? – Antwerpen, 22 augustus 1603) was de laatste veroordeelde in een reeks heksenprocessen te Antwerpen die begonnen in 1541. Haar vijftien voorgang(st)ers werden ofwel vrijgesproken, op bedevaart gestuurd of gebrandmerkt, doch zij was de eerste en tevens de laatste die op de brandstapel terecht kwam.

Historiek

Goessen kwam als vluchtelinge vanuit Straatsburg naar Antwerpen waar zij het beroep van ‘ledighe vrouwe’ of sekswerkster uitoefende. Vermoedelijk werd zij door collega’s als heks bij de Antwerpse schout – Hendrik van Varick - aangeklaagd.

Daarop werd zij naar de Antwerpse gevangenis - het Steen – gebracht waar ze, ontdaan van alle kledingstukken, onderzocht werd op de aanwezigheid van duivelsmerken (stigma diabolicum) zijnde wratten, of andere tekens die niet bloedden of pijn veroorzaakten bij het prikken met een naald. Daar zij in haar onschuld bleef volhouden volgde hierop de tortuur of ‘scherpe examinatie’.

Hierop legde zij bekentenissen af. Zij verklaarde seks (gebouleerd) gehad te hebben met de duivel die onder de vorm van een bok aan haar verschenen was. Dat zij een getekend bloedpact met hem zou hebben afgesloten en dat zij zich op een stok, ingesmeerd met een zalf naar de heksenbijeenkomsten was gevlogen die zowel in Lembeke als Nieuwpoort hadden plaatsgevonden.

Volgens de Antwerpse rechtspraak, ook costuymen genoemd, diende Goessen haar verklaring in open lucht aan de blauwe steen te herhalen. Haar ‘confessien’ of bekentenissen werden door de ‘vierschare openbaerlyck gelesen’ en Clara Goessen eindigde op de brandstapel. Deze steen bevindt zich nog steeds op het binnenpleintje van het Steen.^[1]

Op 22 augustus werd het vonnis door de Antwerpse vierschaar uitgesproken en uitgevoerd door de Antwerpse beul Henrie van de Berghe.^[2] Als genade werd zij eerst gewurgd alvorens zij verbrand werd.

Trivia

• Sinds oktober 2022 staat Clara Goessen op de reservelijst voor een straatnaam in Antwerpen.^[1]
• Op 5 januari 2024 verscheen het boek "Ik Clara, mijn verhaal" van auteur Walter Clement, over het leven van Clara Goessen. Uitgeverij Boekscout ISBN 9789464895223 / 978-94-648-9522-3)

Bronnen

• VERACHTERT, G.C.A. Onderzoek over de geschiedenis van Antwerpen tijdens het Ancien Régime/De scherprechter der stad Antwerpen. 1529-1858.
• DUBY, G.; PERROT,M. (1991). Geschiedenis van de vrouw in de middeleeuwen. Agon Bv. ISBN 90-5157-098-8.
• MONBALLYU, J. (2015). De heksen en hun buren; Heksenprocessen in de Lage Landen 1598-1652. Davidsfonds. ISBN 978-90-5908-642-5.
• VERWERFT, B.. De beul in het markizaat van Antwerpen tijdens de Bourgondische en Habsburgse periode (1405-1550).
• MEEWIS, W.. De vierschaar, de Criminele Rechtspraak in het Oude Antwerpen. Pelckmans. ISBN 90 289 1706 3.
• VERVOORT, R. (2015). De Heksen van Bruegel. Van de Wiele.
• VANHEMELRYCK, Fernand (1999). Het gevecht met de duivel, Heksen in Vlaanderen. Davidsfonds. ISBN 90 5826 031 3.
• Clement, Walter, Clara Goessen het heksenoffer dat een knieval inhield van de 17-eeuwse Antwerpse juridische overheid. Gearchiveerd op 1 december 2022.
• WAITE, Gary K. Eradicting the devil’s minions: anabaptists and witches in reformation Europe. ISBN 9781442610323.
• Volders, Sterre, Haar naam was Clara. Gearchiveerd op 31 mei 2023.